სვანური ლაზური მეგრული ენები

1.ავლის ჯოღორი ვარ ტუში, ღეჯის ოლალაფეს.

`ეზოში ძაღლი არ იყო და ღორს აყეფებდნენ.~ 2.ალჩაღი ღობერის კოლაი მუჟიცხონტინენ.

`დაბალ ღობეზე ადვილად გადახტები.~

3.ამ დუნჲას მითი ვარ გესქიდერენ.

`ამ ქვეყანას არავინ (ვინმე არ) შერჩენია.~

4.ანდღანერი დუნჲა ჭუმენშა ვარ ნაშქვა.

`დღევანდელი საქმე ხვალამდე არ დატოვო.~

5.ანდღა-ჭუმენთენ დულჲა ვარ იჩოდენ.

`დღეს და ხვალეთი საქმე არ მოთავდება.~

6.ანკეციშენ ნა მესთვას ჩხომი მჩხუ იყვნენ.

`ანკესიდან მომძვრალი თევზი მსხვილი იქნება.~

7.აჲა დუნჲა მის დოსქიდერენ.

`ეს ქვეყანა ვის შერჩენია.~

8.არ გზას კაითი გულუნ დო პატითი.

`ერთ გზაზე კარგიც დადის და ცუდიც.~

9.არ დღას დოვიბადი დო არ დღას ბღურუ.

`ერთ დღეს დავიბადე და ერთ დღეს მოკვდები.~

10.არ ელახცაფერი უშქირიქ ვით უშქირი ოხცინაფს.

`ერთი დამპალი ვაშლი ათ ვაშლს დაალპობს.~

11.არ ზენგინიშ ოძღუს ოშ ჶუკარაში ოძღუ უჯგინ.

`ერთი მდიდარის გაძღომას ასი ღარიბის გაძღომა

აჯობებს.~

12.არ თის ჟურ ქუდი ვა გეჲთვენ.

`ერთ ტავზე ორ ქუდს ვერ დააიხურავ.~

13.არ ნენაქ-`ვარ მიჩქინ~-თიშენ შქვით ბელა მუიწკიფს.

`ერთი სიტყვა-`არ ვიცი~-თავიდან შვიდ ხიფათს

აგაცილებს.~

14.არაბა გეჲქთაშკულე გზა ნა დოგუამს კოჩი დიდო ენ.

`ურმის გადაბრუნების შემდეგ გზის მასწავლლებელი

ბევრია.~

15.ართიქართიშა მუმქჲუობა ნა იქიფს ბერეშე ბერეთი

მუმქჲუი ივენ.

`ერთმანეთის უმადურობის მქნელი შვილის შვილიც

უმადური იქნება.~

16.ართიქართიში ოწკომილუთენ მტვეის ქომამქვეს.

`ერთმანეთისა ცქერიტა სახლი აივსო მტვერითა.~

17.არი ნა ნუხონდუნ ემუს, მაჟვარანეფეთი

ქონუხონდუნან.

`ერთი რასაც აიტანს, გაუძლებს, მეორეებიც აიტანენ,

გაუძლებენ.~

18.არის თოლის გოწაღუ მშქორინითენ, მაჟურას-

ძღალათენ.

`ერთს უჭმელობით თვალი დაებინდა, მეორეს-ძღომით.~

19.არის ნა ახვენას, ია დულჲა, სუმიქ ყვას ნა, ბირდემ

კოლაი იყვენ.

`ერთი რომ აკეთებს ის საქმე, სამმა რომ გააკეთოს,

ერთად ადვილი იქნება.~

20.არიქ იბირს, მაჟვარაქ იმგარს.

`ერთი მღერის, მეორე ტირის.~

21.არ კაზუღითენ ღობერი ვარ იხვენენ.

`ერთი ბოძით ღობე არ გაკეთდება.~

22.არ კაჶიშ დერდინე ნალი ვარ იყვნენ! არ ნალიშ

დერდინე ცხენი ვარ `იყვენ! არ ცხენიშ დერდინე კოჩი

ვარ იყვენ! არ კოჩიშ დერდინე არ კაბღა დიყვენ! არ

კაბღაშ დერდინე ქჲოი ვარ იყვენ!~

`ერთი ლურსმანის გამო ნალი არ იქნება! ერთი ნალის

გამო ცხენი არ იქნება! ერთი ცხენის გამო კაცი არ

იქნება! ერთი კაცის გამო ერთი ჩხუბი იქნება! ერთი

ჩხუბის გამო სოფელი არ იქნება.~

23.არ კოჩის ნა აღოდენ შეი, მთელი მილეთისთი აღოდენ.

`რაც ერთ კაცს მოუვა, ის მთელ ხალხსაც გადახდებაო.~

24.არ მთხირი ნჩხოვრო ჯუმაქ უკუირთერენ.

`ერთი თხილი ცხრა ძმას გაუყვია.~

25.არ მონქინუთენ ნჯა ვარ მუიკვათენ.

`ერთი მოქნევით ხე არ მოიჭრებაო.~

26.არ მცუდელაში ნენათენ ჟურენეჩი კოჩი დიყვილერენ.

`ერთი მატყუარას ენით ორმოცი კაცი მოკლულა.~

27.არ მწკირიშენი ჲოღანი ვარ იჭვენ.

`ერთი რწყილის გამო საბანი არ დაიწვება.~

28.არ ნენა გოწაკიდერი კოჩისთი დოთქვაფაფან.

`ერთ სიტყვას ჩამოკიდებულ კაცსაც ათქმევინებენ.~

29.არ ნთომა მუთუ ვარ, ამა ვით ვარ ნიჭკვიდენ.

`ერთი თმა არაფერი, მაგრამ ათი არ გაიწყვიტება, არ

გაწყდება.~

30.არ ნოსთონი დო არ ფეჲთი ჯუმალეფეს ვარ უღუნან.

`ერთი გემო და ერთი ფერი ძმებსაც არა აქვს.~

31.არ ოხორის ჟურ ჯუმა ნა სქიდუტას, ენთეფეში დულიჲა

წოხლე ვარ ულუნ.

`ერთ სახლში ორი ძმა თუ ცხოვრობს, მათი საქმე წინ

არ წავა.~

32.არ პიჯიშენ კაითი იშულუნ დო პატითი.

`ერთი პირიდან კარგიც ამოდის და ცუდიც.~

33.არ სერი დოდგინერითი დითანენ..

`ერთი ღამე მდგომარეც გაითენება.~

34.არ ტას დო კაი ტას.

`ერთი იყოს და კარგი იყოს.~

35.არ ფუქურიქ ფუქრინორა ვა იქომს.

`ერთი ყვავილი ყვავილობას ვერ იქმს.~

36.არქადაში სქანი მო მეტკომერ, მეშველუ უნტა-ში.

`მეგობარი არ მიატოვო, შველა რომ უნდოდეს, შველა

რომ სჭირდებოდეს.~

37.არ შეი ორა მუშის ვა ვი-ნა, ხოლო სი ეგოტრუხუნ-ჲა.

`თუ ერთი რამ თავის დროზე არ გააკეტე, ისევ შენ

დაგატყდებაო.~

38.არ ხეთენ ჟურ კარპუზი ვარ დიქაჩენ.

`ერთი ხელით ორი საზამთრო არ დაიჭირება.~

39.აქ ჯუმორი დოგაბუ-ჲა დო ჩხალას ხარჯი მოთ

მაკვანთჲა?

`აქ ძმარი დაგექცაო და ჩხალაში ხარჯს რატომ

გვთხოვთო?~

40.აღა-აღა რენ ზენგინ ტაშაქის.

`ბატონი ბატონია სანამ მდიდარია.~

41.აღან დერდიქ მჯვეში გოგოჭკენდინაფამს.

`ახალი დარდი ძველს დაგავიწყებს.~

42.აღანი არქადაში ნა ძირა, მჯვეში ვარ გუიჭკვენდინა.

`ახალი მეგობარი რომ ნახო, ძველი არ დაივიწყო.`

43.აღანი ოქოსალექ კაი ქოსუფს.

`ახალი ცოცხი კარგად გვის.~

44.აღანი ძირომელის ფარა მო გუწუმეთ.

`ახლის მნახველს ფულს ნუ გამოართმევთ.~

45.აჯარალიქ დაღიკელე იწკენ, ლაზიქ მზოღაკელე.

`აჭარელი ტყისკენ იყურება, ლაზი ზღვისკენ.~

46.აჯელე ნა ყვა ია დულია შქვით ჶარა იქიფ.

`ნაჩქარევად გაკეთებულ ერთ საქმეს შვიდჯერ

გააკეთებ.~




ბ.

47.ბაბა საღი ტუ-ში, გერი მევიტით, ნა ღურუ, წოხლე

მევულუთ.

`მამა ცოცხალი რომ იყო, უკან მივდიოდით, რომ მოკვდა,

წინ მივდივართ.`

მამის სიცოცხლეში კერიაზე ცეცხლი გიზგიზებდა და

შვილები უკან იხევდნენ;

მამა რომ მოუკვდათ, შეშის მომტანი არავინ იყო და

კერიასაკენ მიიწევდნენ,

რათა მჟუტავი ცეცხლით გამთბარიყვნენ.

48.ბაბაში ბედუა ბერეს აკნეფს-ჲა.

`მამის წყევლა შვილს მიეწევაო.~

49.ბაბაში ნენა ნანაქ ვა გოგუაფს.

`მამის სიტყვებით დედა არ გასწავლის.~

50.ბაბაში ნენაფეში ჟინ ოხთიმუ უნონ.

`მამის სიტყვებით უნდა იარო.~

51.ბადი დო ბერეს არ ნოსი უღუნან.

`მოხუცსა და ბავშვს ერთი ჭკუა აქვთ.~

52.ბადი კოჩის დელიკანეფეკალა დოხუნუ ვარ ნომსქუნ

`მოხუც კაცს ახალგაზრდებთან დაჯდომა არ შეშვენის.

53.ბაზის კიშის მთვირი აკვანდანა, ვარ მეგჩაფს.

`ზოგს ზამთარში თოვლი რომ სთხოვო, არ მოგცემს.~

54.ბაზი ჯუმუთი ხაჩქარე.

`ზოგჯერ მარილიც უნდა დათესო.~

55.ბალუქჩი ონჯირეს ვარ ღურუნ.

`მეთევზე საწოლში არ კვდება.~

56.ბაშქას კუი ვარ უნთხორა, სი ქოდოლოლაფ.

`სხვას ორმო არ გაუთხარო, შენ ჩავარდები.~

57.ბაშქაში ბერგითენ ყონა ვარ იხაჩქენ.

`სხვისი თოხით ყანა არ მოიხვნება, არ დაითესება.~

58.ბაშქაში გურის მითი ვარ დოლოხენ.

`სხვის გულში არავინ ზის.~

59.ბაშქაში დულჲას მო აკათერ!

`სხვის საქმეში ნუ ერევი!~

60.ბაშქაში თოკითენ კუიშა ვარ გილენ.

`სხვისი თოკით ორმოში არ ჩაისვლება.~

61.ბაშქაში ნეკნას ნა ნოკანკა, სქანი ნეკნასთი

ნოკანკეფან.

`სხვის კარზე რომ დააკაკუნებ, შენს კარზეც

დააკაკუნებენ.~

62.ბაშქაში ომუდითენ ვარ ისქედინენ.

`სხვისი იმედით არ იცხოვრება.~

63.ბაშქაში ცხენის ნა გეხედა, ორდო გჲულუ.

`სხვის ცხენზე რომ შეჯდები, მალე ჩამოხვალ.~

64.ბაშქაში ხეს ვარ იწკომილენ.

`სხვისი ხელის მაცქერალი, შემყურე არ უნდა იყო.~

65.ბედიავა კატუქ კატუს ვარ მეჩაფს.

`მუქთად კატა კატას არ მისცემს.~

65(ა). ბედიშ ოსთერუ დო იხიშ ობარუ არ რენ.

`ბედის თამაში და ქარის დაბერვა ერთია.~

66.ბედუა, ნა იქიფს, ემუს გვაკირენ.

`წყევლა, ვინც იწყევლება, იმას დაეხვევა.~

67.ბერე დიდო ელომცქვინუქ ოკოხუფს.

`ბავშვს მეტი მოფერება აფუჭებს.~

68.ბერე დო ჯოღორი არ რენ.

`ბავშვი და ძაღლი ერთია, ერთნაირები არიან.~

69.ბერე ვარ დიბადერეტუ დო ჯოხო გჲოდუმეტეს.

`ბავშვი არ დაბადებულიყო და სახელს არქმევდნენ.~

70.ბერე-ნანა-ბაბაში დერდი.

`შვილი-დედ-მამის სადარდებელი (დარდი).~

71.ბერე ომგარუშენი ონ, ლაჭი-ოლალუშენ.

`ბავშვი ტირილისთვისაა, ლეკვი საყეფად.~

72.ბერე ორდაგინონ მუჭო დუშმანი დო ნა ირდას,

სქანიშენი არგურონი იყვნენ.

`ბავშვი უნდა გაზარდო როგორც მტერი და რომ

გაიზრდება, შენი ერთგული იქნება.~

73.ბერეს ართეიშენ აშქურინასინონ.

ბავშვს ერთის უნდა ეშინოდეს.~

74.ბერეს ნა უძიცა, თის გეგხედუნ.

`ბავშვს რომ გაუცინებ, თავზე დაგაჯდება.~

75.ბერექ დერდი ოკოგირთაფს.

`შვილი დარდს გაგინახევრებსო.~

76.ბერექ ვარ იმგარაშა, ბუძი ვარ მეჩაფან.

`სანამ ბავშვი არ იტირებს, მანამ ძუძუს არ მისცემენ.~

77.ბერექ ნა ჭკომას, ნანათი იძღენ.

`შვილი რომ შეჭამს, დედაც გაძღება.~

78.ბერეშკალა გზას მო ამულურ, ბერეშკალა მო იწონერ.

`ბავშვთან ერთად გზას ნუ დაადგები, ბავშვთან ერთად

ნუ იწონები.~

79.ბერეშ ოყოფუმუ ირი ოხონჯას უჩქინ, ორდუ ირის ვარ

აჩქინენ.

`შვილის ყოფა ყველა ქალმა იცის, აღზრდა კი-მხოლოდ

ზოგმაო.~

80.ბეღის საათ ქუღუნ-ნა, მჟუასთი ვა მენდოწკერს.

`ბატონს საათი თუ აქვს, მზესაც არ შეხედავს.~

81.ბინა მუჭო ნა დოდგა, ქჲოშე ეშო ჲულუნ.

`საძირკველს როგორც ჩაყრი, კუთხეც ისე ამოვა.~

82.ბიჭი ბერე ოჯაღიში მალი რენ.

`ვაჟიშვილი ოჯახის სიმდიდრეა.~

83.ბორჯი კაი ნდღაშა ვარ დოსქიდუნ.

`ვალი კარგ დღემდე არ დარჩება.~

84.ბორჯი მეჩამუთუ იჩოდენ, გზა ოგზალუთე იჩოდენ.

`ვალი გასტუმრებით თავდება, გზა სიარულით თავდება.~

85.ბორჯის მეჩამუ უნონ.

`ვალს მიცემა უნდა.~

86.ბორჯიშენ მენდრა იყვაგინონ.

`ვალისაგან შორს უნდა იყო.~

87.ბუჲუღი კატუსთი უღუნ.

`ულვაში კატასაც აქვს.~

88.ბუტკუჯიქ თქვერენ: მა-ნა მებუჭკომარე კოჩი

დოღურატუკონ-ნა,

არ კოჩიშენი არ ფუთი თოფური დობიქომტია.

ფუტკკარს უთქვამს: ჩემგან დაკბენილი კაცი რომ

მომკვდარიყო, ერთი

კაცისთვის ერთ ფუთ თაფლს გავაკეთებდიო.~




გ

89.გამახთიმონი დიცხირი გამახთასინონ.

`გამოსაშვები სისხლი უნდა გამოვიდეს.~

90.გელახთი ღარღალაშა, ელახთი მაძღალაშა.

`ჩადი სალაპარაკოში, ადი ფარღალალაში.~

91.გენჯირელი ვარ ღურუნ, კუჩხეს დოდგინერი

დოღურუნ.

`ჩაწოლილი არ კვდება, ფეხზე მდგომი მოკვდება.~

92.გეღაღალერის ნოსთონი ვარ უღუნ-ჲა.

`დაყვედრებულს გემო არა აქვსო.~

93.გეჭკაფულე კაი უღუნ, ოკულე მუ იყვას!?

`დასაწყისი კარგი აქვს, მერე რა იქნება!?~

94.გზა ოღაღალუთენ იჩოდენ-ჲა.

`გზა ლაპარაკით თავდებაო, ილევაო.~

95.გზათენ ნა ულუნს ვა დაჭკინდენ.

`გზით მიმავალი არ დაიღლება.~

96.`გინონია~ ძაბუნის კითხუფან.

``გინდაო~ ავადმყოფს ეკითხებიან.~

97.გინძე ნენას კაბღა მოყუფს.

`გრძელ ენას ჩხუბი მოჰყვება.~

98.გინძე ხჩე ნჯათი რენ, ჰამა დიშქა ვარ იყვენ..

`გრძელი ალვის ხეცაა, მაგრამ შეშად არ გამოდგება.~

99.გიჩქიტას, საპრის სელამეთი უღუნ.

`იცოდე, მოთმინებას სამშვიდობო აქვს.~

100.გჲაჲ გინტაში, მაკაინა დო ლუ არ მოგიხთამს.

`როცა გშია, მაკარონსა და მხალსაც ერთნაირად შეჭამ.~

101.გჲარი ნა იფხორ ჲერის, კუჩხე მო გედუმერ.

`იმ ადგილას, სადაც საჭმელს ჭამ, ფეხს ნუ დადებ.~

102.გჲარი ოძღაფაშა.

`ჭამა ძღომამდეო.~

103.გჲარი უნონ, დულჲა-ვარ.

ჭამა უნდა, საქმე-არა.~

104.გოლა მაღალა რენ, თუთათი მაღალა რენ,

ღორმოთითი.

მაღალი რენ, მარა დობადონა ირი ხოლო რენ.

`მთა მაღალია, მთვარეც მაღალია, ღმერთიც. მაღალია,

მაგრამ სამშობლო ყველაფერია.~

105.გორი დო ქოძიროფ/მ!

`ეძებე და იპოვი!~

106.გოხვეის ნთომა ვა გახვენ.

`გაცვენილს თმა არ გაცვივა.~

107.გოთხიმუთენ გზა ვა იშიენ.

`სიარულით გზა არ ცვდება, არ დაილევა.~

108.გური ინი გიღუტაში, მჟორაქ ვა გოტუბინამს.

`თუ გული ცივი გაქვს, მზე არ გაგათბობს.~

109.გური ირის უღუნ, ჰამა არკაელი ვა რენ.

`გული ყველას აქვს, მაგრამ ერთნაირი არ არის,

განსხვავებულია.~

110.გური მოგიხთუ-ნა, ქვას გჲაკიბინია.

`გული თუ მოგივიდა, ქვას უკბინეო.~

111.გურის ნა გიღუნ-სთერი, ჰეშო ვი~

`როგორც გულშო გაქვს, ისე მოიქეცი.~

112.გურონის ღორმოთიქ ნუშველს.

`გულიანს ღმერთმა უშველის.~

113.გურუნი დო მსქვერი ნა ვარ იჩინამს კოჩი მუქ რენ

გურუნი.

`კაცი ვირსა და შველს რომ ვერ გამოიცნობს, თვითონაა

ვირი.~

114.გურუნის ალთუნი მოკიდეს-ში, `ჰაჲა მუ მონკა

რენჲა!~- თქუ.

```ვირს ოქრო რომ აჰკიდეს, ეს რა მძიმეაო!~-თქვა.~

115.გურუნის ალთუნიში უზენგეფე დუხენეს, ჯოხო მჯვეში

ქოდოსქიდუ.

`ვირს ოქროს უზანგი გაუკეთეს, სახელი მაინც ძველი

დარჩა.~

116.გურუნ სქანის გეხე-ნა, ხარკიშ ნცხენის მო ჭიშუ.

`შენს ვირზე თუ ზიხარ, სხვის ცხენს ნუ გაეკიდები.~




დ

117.დაა მან დო ოკულე სინ.

`ჯერ მე და მერე შენ.~

118.დამთერეფექ ნუსაშ დერდი ვა ზდიმან.

`დედამთილები რძლის დარდს არ დარდობენ, არ

განიცდიან.~

119.დაღი უმკჲაფელი ვა იყვენ.

`ტყე ტურების გარეშე არ იქნება.~

120.დაღიშენ გამახთიმერი მთუთი დაღიში ამულუნ.

`ტყიდან გამოსული დათვი ტყეში შევა.~

121.დაჩხური დო ოროფა ვა იმფულენ.

`ცეცხლი და სიყვარული არ დაიმალება.~

122.დაჩხური ვა რენ-ნა, კომა სოლენ ჲულუნ?

`ცეცხლი თუ არ არის, კვამლი საიდან ამოდის?~

123.დაჩხური თიფის ვა იშინახენ.

`ცეცხლი თივაში არ შეინახება.~

124.დაჩხურის თეშქე გეშუბღი, იჲახოლ დოჭუმს.

`ცეცხლს ოღონდ შეუკეთე(დააყარე), ყველაფერს წვავს.~

125.დაჩხური-ჩქიმიქ გოტუბინამსში, გჲარი-ჩქიმიქ მოთ

ვარ გოძღამს?

`თუ ჩემი ცეცხლი გათბობს, ჩემი საჭმელი რატომ არ

გაძღებს?~

126.და ჯუმაშენი, ჯუმა თი-მუშიშენი.

`და ძმისთვის, ძმა თავისთვის.~

127.დელიკანიში ხე-ფორჩასთი შქირონს.

`ახალგაზრდის ხელ-მკლავსაც შია.~

128.დემირი ფასიქ იმხორს დო კოჩიში გური-დერდიქ.

`რკინას ჟანგი ჭამს და კაცის გულს-დარდი.~

129.დელის მთელი დელი უჩქინ.

`გიჟს ყველა გიჟი ჰგონია.~

130.დელის ნოსი ვარ მოკითხუფან.

`გიჟს ყველა გიჟი ჰგონია.~

131.დერდიქ დერდი გოჭკონდინაფამს.

`დარდი დარდს დაავიწყებინებს.~

132.დიდი გზაშენ იდი, ოხორისა საღი მეხთი.

`გრძელი (დიდი) გზიტ წადი, სახლში ცოცხალი მიდი.~

133.დიდი დულჲას მჭიფე გამოწკერნან.

`დიდ საქმეს დაწვრილებით, წვრილად უყურებენ.~

134.დიდი თის დიდი წკუნი აყვენჲა.

`დიდ თავს დიდი ტკივილი ექნებაო.~

135.დიდილეფეშ ღნოს დაჰა დიდი რენ.

`უფროსების ჭკუა უფრო დიდია.~

136.დიდი მუშიში ნენას-ნა ვა ნუსიმინს კოჩიქ, დიდი ზიანი

ძიროფს.

`თავისი უფროსის სიტყვას რომ არ შეისმენს კაცი,

დიდად დაზარალდება.~

137.დიდი ნჯაშენ დიდი ნოხაპულე ჲელაფს-ჲა.

`დიდი ხიდან დიდი ნაფოტი ავარდებაო (ცვივაო).~

138.დიდი ქორტაში, ჭიტა ვარ დოხედასენ.

`როცა უფროსი არის, უმცროსი არ უნდა დაჯდეს.~

139.დიდი ჩხვინდი გიღუნ-ნა-თი, კათა შურას მო ამურ!

`დიდი ცხვირი რომც გქონდეს, ყველაფერს ნუ სუნავ!~

140.დიდი ჩხომიქ ჭიტა ჩხომი იმხორს.

`დიდი თევზი პატარა თევზს ჭამს.~

141.დიდიქ მუ მუღუ-ქი, ჭიტაქ მუღატუ!

`უფროსმა რა მოიტანა, რომ უმცროსს მოეტანა!~

142.დიდო ბერე დიდო დერდი რენ.

`ბევრი შვილი ბევრი დარდია.~

143.დიდო გჲარის დიდი ქორბა უღუნ-ჲა.

`ბევრ საჭმელს დიდი მუცელი აქვსო.~

144.დიდო დიდუშუნა-ნა, ლაპათი ვა იჭკომენ.

`ძალიან ბევრს თუ იფიქრებ, ფაფაც არ იჭმევა.~

145.დიდო მო გოინზდერ, მეჭკოდარე.

`ბევრს ნუ გაიწელები, გაიჭიმები, გაწყდები.~

146.დიდო მოთ ისინაფამ, ნენაქ ნენა მოიღამს.

`ბევრს ნუ ილაპარაკებ, სიტყვა სიტყვას მოიტანს.~

147.დიდო მო იდუშუნ-ორდო დიბადერ.

`ბევრს ნუ ფიქრობ-მალე დაბერდები.~

148.დიდო ნა უკუწკინაფს, ემუს მატენ.

`ბევრი, ვინც აშველებს, იმას ხვდება.~

149.დიდო ნა უნტუ ემუს, ჭიტათი ქაგუნდუნუ.

`ბევრი რომ უნდოდა იმას, ცოტაც დაეკარგა.~

150.დიდო ნა ქხვამუფს კოჩიშენ გაშქუინას.

`ვინც ბევრს გაქებს, იმის გეშინოდეს.~

151.დიდო ნა ღაღალა, ნენაქ ნენა მუმერს.

`ბევრი რომ ილაპარაკო, სიტყვა სიტყვას მოიტანს.~

152.დიდო ოგაჭკომუ-ნა, თოფურითი ნკოლო მოგითხამს.

`თუ ბევრი ჭამე, თაფლიც გემწარება.~

153.დიდო ომგარინუთენ ღურელი ვარ ისაღენ.

`ბევრი ტირილით მკვდარი არ გაცოცხლდება.~

154.დიდო ოსინაფუ ნოშქერი რენ.

`ბევრი ლაპარაკი ნახშირია.~

155.დიდო საბრი ყვი, დულჲაში ქჲოქი ვარ ნაგნაშა, მუთუ

ვა ყვა!

`მოითმინე, სანამ საქმის ძირს არ გაიგებ, ნურაფერს

იზამ!~

156.დინის ნა გუიქთენ კოჩიკალა მანებრობა ვარ ივენ.

`რჯულმოქცეულ კაცთან მეგობრობა არ შეიძლება.~

157.დიძღაში, მშქორინი მუფერი რენ, გოგოჭკონდუნ.

`რომ გაძღები, შიმშილი როგორია, დაგავიწყება.~

158.დობადონა გონდინი-ნა, თითი გონდინერი გიღუნ.

`სამშობლო თუ დაკარგე, თავიც დაკარგული გაქვს.~

159.დოდგინერი ტიბაშენ გაშქურინას.

`დამდგარი ტბისა გეშინოდეს.~

160.დონოჭკინდეშენი ნჯირი ჭამი რენ.

`დაღლილისათვის ძილი წამალია.~

161.დოღურუ დო ქამუჩითუ.

`მოკვდა და გადარჩა.~

162.დოხუნუთენ დულჲა ვარ იჩოდენ, ვარ იყვენ.

`ჯდომით საქმე არ გათავდება, არ გაკეთდება.~

163.დუგუნიშა ნა იდუთი დიფიშმანუ დო ნა ვარ იდუ-თი.

`ქორწილში წასულმაც ინანა და წაუსვლელმაც.~

164.დულჲა თქვანი კაი დოქაჩით დო მუთუ ვარ

გაღოდენან.

`თქვენი საქმე კარგად გეჭიროთ და არაფერი მოგივათ.~

165.დულჲა მო უწუმერ დო თის პალო გეჩი.

`საქმეს ნუ ეტყვი და თავზე პალო დაარტყი.~

166.დულჲა-მუშ ბაშქას ნა ოხვენაფასენ, კოჩის ფუჯიშენ

ჶარკი ვარ უღუნ.

`ვინც თავის საქმეს სხვას გააკეთებინებს, ისეთი კაცი

საქონელისაგან

არ განსხვავდება.~

167.დუმჭკუქ მსვა მოიღა-ში, ჲა დაჩხურის გელულამს, ჲა

წკარის.

`ჭიანჭველა ფრთას რომ გამოისხამს, ან ცევხლში

ჩავარდება, ან წყალში.~

168.დუნჲა მაქვალისთერი რენ, ამა ვა გეიტაღანენ.

`დედამიწა კვერცხივითაა, მაგრამ არ მოიტაფება.~

169.დუნჲა ნიტას, ქორბას გიტას.

`ქვეყანა იქცეოდეს, მუცელში ჩადიოდეს.~

170.დუნჲა ნიტუ დო ონჯღორექ ოქაჩუ.

`ქვეყანა იქცეოდა და სირცხვილმა შეაკავაო.~

171.დუნჲას ენ კაჲ ნა კვათუმს კამა კალემი ენ.

`ქვეყანაზე ყველაზე მჭრელი ხმალი ფანქარია.~

172.დუნჲა იჲ იქთუენ, იჲ იჩოდენ.

`ქვეყანაზე ყველაფერი იცვლება, ყველაფერი ილევა.~

173.დუნჲას იჲ კაობა დო იჲ პატობა ნენაქ იქომს.

`ქვეყანაზე ყოველგვარ სიკეთეს და ყოველგვარ სიავეს

ენა იქმს.~

174.დუნჲას ღნოს ნა უღუნ კოჩიქ, დუნჲა-მუშ ხე-მუშითე

ყვას.

`ქვეყანაზე ჭკუა რომ აქვს კაცს, თავისი საქმე თავისივე

ხელით უნდა აკეთოს.~

175.დუშმანი დოსტი ვარ იყვენ.

`მტერი მოყვარე არ იქნება.~

176.დუშმანი დულჲათენ იჯგინენ.

`მტერი საქმით `იჯობება.~

177.დუშმანის დუშმანობა უნონ დო დოსტის-დოსტობა.

`მტერს მტრობა უნდა და მოყვარეს-მოყვრობა.~

178.დუშმანი ქორბა სქანი რენ-ჲა.

`მტერი შენი მუცელიაო.~

ე

179.ეთვალურ ოწკედი დო კუჩხე ეშო გონთხი!

`საბანს შეხედე და ფეხი ისე გაშალე!~

180.ეილუღი ბურგილის გილუძინ, ჲისელა-ში ნულაფს-ჲა.

`სიკეთე მუხლზე უდევს, რომ ადგება, ჩამოვარდებაო.~

181.ეილუღი დოყვი დო გზაშ წალე ისთოლია.

`მადლი, სიკეთე ქენი და გზის ქვემოთ გადააგდეო.~

182.ეილუღი ვარ გონდუნუნ.

`სიკეთე არ დაიკარგება.~

183.ეილუღი თოლიშენ ვარ გიტკოჩენ.

`სიკეთე თვალიდან არ გაიგდება.~

184.ეილუღი ყვი დო ქვაშ თუდე ეწადვი.

`სიკთე ქენი და ქვის ქვეშ შემოდევი.~

185.ემ დუნჲაშენ მითი ვარ გუიქთერენ.

`იმ ქვეყნიდან არავინ დაბრუნებულა.~

186.ენა მეხთა ჲეის, ოხორი კიდაგინონ-ჲა.

`სადაც წვახვალ, იმ ადგილზე სახლი უნდა ააშენოო.~

187.ეშეღი დო მსქვერი ნა ვარ იჩინოფს კოჩი მუქ რენ

ეშეღი.

`კაცი ვირსა და შველს რომ ვერ იცნობს, ვერ გაარჩევს,

თვითონაა ვირი.~

188.ეშეღის ფალანი მუში მონკა ვარ აყვენ.

`ვირს თავისი უნაგირი არ დაამძიმებს.~

189.ეშეღიქ ცხენიშენი იჩალიშეფს-ჲა.

`ვირი ცხენისთვის მუშაობსო.~

190.ეშეღი ჩქიმი! აქ გელადგატი-ნა, ვარ მეჟოლაფტია

`ჩემო ვირო! აქ რომ (ფეხი) დაგედგა, არ

გადაიჩეხებოდიო.~

191.ეშო ჲუშქვი, ვარ გელაგისქიდას.

`ისეთი ლუკმა გადაყლაპე, ყელზე არ დაგადგეს.~

192.ეშო ფუჯიქ დიმღორატუ-ქი, არ კარდალა

ინჭკალტუკონჲა.

`ისეთ ძროხას დაებღავლა, რომ ერთ ქვაბს

იწველიდესო.~




ვ

193.ვათანიგონდინერი კოჩი გონდინერი რენ.

`სამშობლოდაკარგული კაცი დაკარგულია.~

194.ვარ გიჩქინ-ნა, კითხი-ოკითხე ონჯღორე ვა რენ.

`თუ არ იცი, კითხე-კითხვა სირცხვილი არ არის.~

195.ვართი მომცქვა, ვართი მემოძიცა.

`არც მაქო, არცა დამცინო (ზურგს უკან).~

196.ვარ იშოლა-შა, ჩხომი ვარ იჭოფენ.

`სანამ არ დასველდები, თევზი არ დაიჭირება.~

197.ვარ მიჩქიშ-შო დო მეკოლაფი.

``არ ვიცი-თქო~ და გაატარე.~

198.ვაქითიმეკალაფერი მთელიშეი პატი რენ.

`დროს გადაცილებული ყველაფერი ცუდია.~

199.ვაქითი მუშის მთელიშეი კაი რენ.

`თავის დროზე ყველაფერი კარგია.~

200.ვაქითი მუშის ღურათი კაი რენ.

`თავის დროზე სიკვდილიც კარგია.~

201.ვაქითიქ მითი ვარ ჩუმერს.

`დრო არავის მოუცდის.~

202.ვით კითის ართი ვა აქთურენ დო ვითოშ მუცხიქ არ

მჟუაშ თე ვა მექჩამს.

`ათ თითს ერთიც ვერ შეცვლის და ათასი ვარსკლავი

ერთი მზის სინათლეს არ მოგცემს.~




ზ

203.ზაბუნობა ნცხენითენ მუღუნ, მეფოხეჲ იგზალს.

`ავადმყოფობა ცხენით მოდის, ხოხვით მიდის.~

204.ზდეი წკარითენ ქარმატექ ვა მქუმს.

`მოზიდული წყლით წისქვილი არ ფქვავს.~

205.ზენგინი ქორენა, ჰაქ რახატი დოხედუ ჰინდოს.

`თუ მდიდარი ხარ, მაშინ აქ მშვიდათ იჯდები.~

206.ზენგინიში მამულიქთი სქუმს, ხოჯიქთი ინჭვალს.

`მდიდარის მამალიც დებს, ხარიც იწველება.~

207.ზენგინიში ონჯირეს ინჯირი დო ჶუკარაში გჲარი

ჭკომი.

`მდიდარის საწოლში დაიძინე და ღარიბის საჭმელი

ჭამე.~

208.ზენგინიშ ქესე გუინწკეტა-შა, ჶუკარას შური

ქჲუხთეფს-ჲა.

`სანამ მდიდარის ხაზინა გაიხსნებოდეს, გაიღებოდეს,

ღარიბს სული ამოხდებაო.~

209.ზოითენ მსქვანობა ვარ იყვენ.

`ძალით სილამაზე არ იქნება.~

210.ზუღაკალა ნა სქიდუნს ომჩვირუთი აჩქინენ.

`ზღვასთან მცხოვრებს ცურვაც ეცოდინება.~

211.ზუღა მეილუ, ტობას დოლიმშქიდუ.

`ზღვას გავიდა, ზღვა გადალახა, ტბაში დაიხრჩო.~

212.ზუღა-პიჯის სქიდუ-ნა, დაღის ფაცხა გიღუტას!

`ზღვისპირზე თუ ცხოვრობ, ტყეში ფაცხა გქონდეს!~

213.ზუღას ნა იშუვუს მჭიმაშენ ვა აშქურინენ.

`ზღვაზე დასველებულს წვიმის არ ეშინია.~




თ

214.თაფალა დოფხედათ დო მაღალა ბიპაამითათ.

`დაბარზე დავსხდეთ და მაღალზე ვილაპარაკოთ.~

215.თაფალას ვა ჲანჭუშინუ, მაღალა ვა გჲანჭუ.

`დაბალი ვერ შეწვდა, მაღალიც არ ჩამოიწია.~

216.თემბელი ბერეფეს მუთუ ვარ აგურენან.

`ზარმაცი ბავშვები ვერაფერს ისწავლიან.~

217.თემბელი ოჭკომუშ ვაქითის კაი რენ, ოჩალიშუს

ვაქითის იძაბუნენ.

`ზარმაცი ჭამის დროს კარგად არის, მუშაობის დროს

ავად ხდება.~

218.თერმონიში შქურინერიქ ჲოღურთისთი შუი უბარს.

`თერმონით (ერთგვარი საჭმელი) შეშინებული მაწონს

სულს უბერავს.~

219.თეფე თეფეს ვარ ნაგენ, კოჩი კოჩის ქონაგენ.

`მთა მთას არ შეხვდება, კაცი კაცს შეხვდება.~

220.თეფეშუი მქვა ვა რენ, მეჟილა-ში, ჩქვა ვა რენ.

`ცარცი ქვა არაა, წაიშლება და, არ არის.~

221.თი გენჭინერი კოჩიშენ გაშქურინას.

`თავჩაღუნული კაცისა გეშინოდეს.~

222.თი სქანი სი მო ომცქვაფ, ბაშქაქ გომცქვას.

`შენს თავს ნუ აქებ, სხვამ გაქოს.~

223.თი სქანი სი ოქაჩაგინონ.

`შენი თავი შენ უნდა შეიკავო.~

224.თითო კუსუი მთელის უღუნ.

`თითო ნაკლი ყველას აქვს.~

225.თი ჩქიმიში სელამეთი ნენა-ჩქიმიში უჯის რენჲა.

`ჩემი თავის სამშვიდობო ჩემი ენის წვერზეაო.~

226.თილქი გულუნ, გულუნ, ენ გეიდე ქჲურქჩი დუქჲანის

ქოგელიკიდენ.

`მელია ივლის, ივლის და ბოლოს მექურქის დუქანში

ჩამოეკიდება.~

227.თიქ გიჭკოუმს-ნა, წანა-სქანის ვა ბოწკე.

`თუ თავი გიჭრის, შენს ასაკს არ ვუყურებ.~

228.თიშ დიდინობას ღნოსიშ გუნძანობა იჲჲა ვა ავენ.

`თავის სიდიდე და ჭკუის სიგრძე ერთნაირი არ არის.~

229.თიში თომა მითის ვარ უკოროცხუნ.

`თავზე თმა არავის დაუთვლია.~

230.თი ჩქიმიში დოხთორი მან ვორე.

`ჩემი თავის ექიმი მე ვარ.~

231.თოკი მუჭო გინონ, ნენა, ხამანწა გეკორარე.

`თოკი როგორც გინდა, ენა უნდა განასკვო, ენას

ყველაფერი არ უნდა ათქმევინო.~

232.თოლეფ მიღუტას დო პატი ფერის ტან!

`თვალები მქონდეს და ცუდი ფერისა იყოს!~

233.თოლიგონწკიმერი კოჩი ვარ გონდუნუნ.

`თვალახელილი კაცი არ დაიკარგება.~

234.თოლი დო უჯი სქანითე ვარ ოგნა, ვარ ძირა-შაქი,

დულჲა მოთ იქომ ხარკიში ნენათე!

`სანამ შენი თვალითა და ყურით არ გაიგონო,

არ ნახო, სხვითი სიტყვით საქმეს ნუ გააკეთებ!~

235.თოლი ვარ იძღენ.

`თვალი არ ძღება.~

236.თოლითენ ვარ ძირა-შა, ნე კაი თქვა დო ნე-თი პატი.

`სანამ თვალით არ დაინახავ, არც კარგი თქვა და არცა

ცუდი.~

237.თოლი სქანითენ ვარ ძირა-შა, მო იჯერ.

`სანამ შენი თვალით არ დაინახავ, ნუ დაიჯერებ.~

238.თოლიქ მენდრა ძიროფს, ღნისიქ დაჰა მენდრა-ჲა.

`თვალი შორს ხედავს, ჭკუა უფრო შორსაო.~

239.თოლი-უძღუში მუთუ მო იკვან.

`თვალ-უძღებისაგან ნურაფერს ნუ მოითხოვ.~

240.თომა გინძე-ნოსი მკულე.

`თმა გრძელი-ჭკუა მოკლე.~

241.თომას ნოსი უღუტუკონ-ნა, კათა ჲერის ვარ ჲიტუ.

`თმას ჭკუა რომ ჰქონდეს, ყველგან არ ამოვიდოდა.~

242.თოფურიში ლოცანობას ბუტკუჯიში ნძი უღუნ.

`თაფლის სიტკბოს ფუტკრის ნესტარი აქვს.~

243.თოლიქ თოლის ემიერი ვარ ოღოდაფს.

თვალი თვალს არ ენდობა.~

244.თრანგის უნტას-ნა კოჩიში მოშლეთინუ,

მთუთისთი კავალი გელოჩაფაფს-ჲა.

`ღმერთს კაცის გადარჩენა რომ უნდოდეს,

დათვსაც სალამურს დააკვრევინებსო.~

245.თრანგიქ წოხლე სი მეგჩას, ოკულე მან-ჲა.

`ღმერთმა ჯერ შენ მოგცეს მერე მეო.~

246.თუთუმი შუმ-ნა, ებზა მოთ ვა გიღუნ?

`თუ თამბაქოს ეწევი, ასანთი რატომ არა გაქვს?~

247.თუმა დიდი ტერენ, ჰამა სარფითი ჭიტა თუნა

ტერენჲა.

`დუნაი დიდი ყოფილა, მაგრამ სარფიც პატარა დუნაი

ყოფილაო.~

248.თურქი ცხენის გეხედუი, ბეღი ვორეჲა უჩქინ.

`თურქი ცხენზე თუ შეჯდა, ბატონი ვარო ჰგონია.~

249.თურქის ინი ავუში, გეჭუ ოხორი-მუში.

`თურქს რომ შეცივდა, დაწვა თავისი სახლი.~

250.თურქიქ მჭკუდი ვა იფხორს, ქოვალითი ვა უღუნ.

`თურქი მჭადს არ ჭამს, პურიც არა აქვს.~

251.თურჩა ქოდიგუი-ნა, თურქ ბორე-ჲა, მო ზოპონ.

`თურქული თუ გისწავლია, თურქი ვარო, ნუ იტყვი.~

ი

252.იგბალი მომჩი დო გზაში წალე მისთოლია.

`იღბალი მომეცი და გზიდან გადამაგდეო.~

253.იზმოჯეს გამათხვერი უხვენუ ვა ივენ.

`სიზმარში გათხოვილი არ დაორსულდება.~

254.იგბალი გიღუნ-ნა, ვარ გონდუნუ.

`იღბალი, ბედი თუ გაქვს, არ დაიკარგები.~

255.ინნადი კოჩიში მუთუ მო გინტას.

`ჯიუტი კაცისა არაფელი გინდოდეს.~

256.ირი კოჩიში თის ჟურენეჩ ბელა იყვენ.

`ყოველი კაცის თავზე ორმოცი ხიფათი იქნება.~

257.ირის ქორენ მციქა ირიში.

`ყველაში არის ცოტა ყოვლისა.~

258.ისა მეჲახთიმონი ვარ გიჩქინ-ნა, ღალის მო მეჲულუ.

`გადასასვლელი თუ არ იცი, მდინარეს ნუ გადახვალ.~

259.იხი დო მჭიმა ვარ ტაში, ლიბადი მონკა მოგითხამს.

`ქარი და წვიმა თუ არ არის, პალტო დაგამძიმებს.~

260.იხიქ მეჩხომეს ნა უნონსთერი ვა ბარს.

`ქარი, როგორც მეთევზეს უნდა, ისე არ დაუბერავს.~




კ

261.კავე უჩა რენ, ამა აღა დო ბეგიქ შუფან.

`ყავა შავია, მაგრამ აღა და ბეგიც სვამენ.~

262.კათა კვინჩი ჲოვა მუშიშა მულუნ.

`ყველა ჩიტი თავის ბუდეში დაბრუნდება.~

263.კათა კოჩი არ ნოსიშა ვა რენ.

`ყველა კაცი ერთი ჭკუისა არ არის.~

264.კატა კოჩიკალა არკაელი ნენათენ ვარ იღაღალენ.

`ყველა ადამიანთან ერთნაირი ენით არ ილაპარაკება.~

265.კათა მჩხური მუში კუჩხეთენ გუწიკიდენ.

`ყველა ცხვარი თავისი ფეხით ჩამოეკიდება.~

266.კათა ნენას ყუჯი ვარ ნიჩენ.

`ყველა სიტყვას ყური არ უნდა ათხოვო.~

267.კათა ჲერის ქომოლობა ვარ ივენ.

`ვაჟკაცობა ყველგან არ გავა, არ იქნება.~

268.კათა ჭუმანი მზოღა-პიჯის გოლვაყონი, სქანი კისმეტი

ქოძიროფ.

`ყოველ დილით ზღვის ნაპირს გაუყევი, შენს ბედს

ნახავ.~

269.კათა ნჯაშ თუდე მო ფინთუფ-ქი, დოხუნუშ ჲერი ვარ

გაყვენ.

`ყოველ ხის ძირში ნუ მოსვრი, თორემ დასაჯდომი

ადგილი არ გექნება.~

270.კაი ავჯიქ მზესქუს ვარ ასთომერს.

`კარგი მონადირე შაშვს არ ესვრის.~

271.კაი ბერეში ნანა-ბაბაქ ვარ იმგარელერენ.

`კარგი შვილის დედ-მამას არ უტირია.~

272.კაი დოლომოქუნს-ჲა დო აღა მო გიჩქიტას თი სქანი.

`კარგად მაცვიაო და ბატონი არ გეგონოს შენი თავი.~

273.კაი დო პატი არ ნენაშენ ითქვენ.

`კარგი და ცუდი ერთი ენიდან ითქმის, თქმულა.~

274.კაი დო პატი მთელის უხუქთუნ.

`კარგი და ცუდი ყველას ურევია.~

275.კაი დო პატიში არას დიდი მენძილი ვა რენ.

`კარგსა და ცუდს შუა დიდი მანძილი არ არის.~

276.კაი დუშმანითი კაი რენ.

`კარგი მტერიც კარგია.~

277.კაი თრანგიშენ, პატი კოჩიშენ.

`კარგი-ღმერთისგან, ცუდი-ადამიანისგან.~

278.კაი ისიმინი დო პატის ყუჯი მო მეჩაფ.

`კარგი მოისმინე და ცუდს ყური აარიდე, ყური არ

ათხოვო.~

279.კაიკელე ყუჯი გიღუტას , პატიკელე ყუჯის ნითვი.

`კარგისაკენ ყური გეჭიროს, ცუდისკენ დაიყრუე.~

280.კაი კოჩის მთელი ჲერის ოხორი უდგინ.

`კარგ კაცს ყველგან სახლი უდგას.~

281.კაიკოჩობა ფარათენ ვარ ჲიჭოფენ.

`კაიკაცობა ფულით არ იყიდება.~

282.კაი კოჩიში ნენა გჲარითი რენ წკარითია.

`კარგი კაცის სიტყვა საჭმელიც არის და სასმელიც.~

283.კაი კოჩობა ბერობაშენდონი ბელლი რენ.

`კაი კაცობა ბავშვობიდანვე ჩანს.~

284.კაი ნებრაფე ვარ გამაჩა!

`კარგი მეგობრები არ გასცე, არ გაყიდო!~

285.კაი ოხორმანჯე შეჶაკალა ჲისელს.

`კარგი მეოჯახე სისხამ დილით ადგება.~

286.კაი რენ-მუშიშენი რენ, პატი რენ-მუშიშენი რენ.

`კარგია-თავისთვისაა, ცუდია-თავისტვისაა.~

287.კაი ტაონის მზოღა ჭიტა რენ, ჰამა ნა გჲობარას,

ირდენ.

`კარგ ამინდში ზღვა პატარაა, მაგრამ რომ დაუბერავს,

დიდდება.~

288.კაი ტაონის პატი მოყუფს, კითლუღის-თოქლული.

`კარგ ამინდს ცუდი ამინდი მოჰყვევა, სიღარიბეს-

დოვლათი.~

289.კაიშენი კაი მის უხვენუნ.

`კარგისათვის კარგი ვის უქნია.~

290.კაიშენ კაი ვარ იჩოდენ.

`კარგზე კარგი არ დაილევა.~

291.კაი ცხენის კამჭი ვარ უნონ.

`კარგ ცხენს მათრახი არ უნდა.~

292.კაი ჯოღორიქ მცუდიში ვარ ლალუფს.

`კარგი ძაღლი ტყუილად არ ყეფს.~

293.კაიში (ოტკაფუ) ქორბას ოჲზდარე დო შუჲი მბოლი

მოჲზდარე.

`ქამარი (სარტყელი) წელზე (მუცელზე) მოიჭირე და

თავისუფლად ამოისუნთქე.~

294.კაჲ გეჭკალას კაჲ ჩოდინი მოომს.

`კარგ დასაწყისს კარგი დაბოლოება მოსდევსო.~

295.კალათი ჭერის გეძინ, გედგინ.

`გოდორი ჭერში დევს.

296.კაობა ნა ოღოდიშენ გაშქურინას.

`ვისავ სიკეთე გაუკეთე, იმის გეშინოდეს.~

297.კარაბათაღის მართინიქ გენტომილუ ოგურუ, ოკულე

მუს ქოგოჭკონდუ.

`ჩვიმას თოლიამ ყვინთვა ასწავლა, მერე თვითონ

დაავიწყდა.~

298.კარავი მუკო ტუხას, ჶელუკაკონაი, ხოლო

ქოდოსქიდუნ.

`გემი რამდენიც დაიმსხვრეს, ნავისხელა მაინც დარჩება.~

299.კართა მთხა მუში კუჩხეთენ გუწიკიდენ.

`ყველა თხა თავისი ფეხით ჩამოეკიდება.~

300.კართა ქვა ჲერი მუშის მონკა რენ.

`ყველა ქვა თავის ადგილზე მძიმეა.~

301.კარკალაქ ბითთუმ წკარი ვარ ზდიმს.

`აყირო მუდამ წყალს არ მოზიდავს.~

302.კატა ბიგას ჟურ დუდი უღუნ, მუჭო ემთი დო გემთი.

`ყველა ჯოხს ორი წვერი (გვირგვინი) აქვს, როგორც

აღმა და დაღმა.~

303.კატუ დო ჯოღოითი არ ოხოიში რენან, ამა ართიკათი

ვარ იჩინომან.

`კატაც და ძაღლიც ერთ სახლში არიან, მაგრამ

ერთმანეთს არ ცნობენ.~

304.კატუ ვა ნანჭუ-ში ნან, ხორცის ვა ცადუმს.

`კატა თუ ვერ წვდება, ხორცს არ მოსინჯავს.~

305.კატუ კაპულათენ ვარ დვატენ.

`კატა ზურგით არ დაეცემა.~

306.კატუს მთუგი ალანდეტუ

`კატას თაგვი ელანდებოდა.~

307.კატუქ კუდელის გეჩინადუფტერენ, ჲა.

`კატა კუდს ავალებდაო.~

308.კატუქ კუდელი ვა გჲონწას.

`კატა კუდს არ დაკრავს.~

309.კატუ ჯოღორიქ ვარ იჩინოფს.

`კატას ძაღლი არა ცნობს.~

310.კეზა არ დეკიკეს იყვენ-ჲა.

`მარცხი ერთ წუთში ხდებაო.~

311.კეზათენ კოჩოთი იყვილენ.

`შემთხვევით კაციც მოიკვლება.~

312.კვალი მხირუს კვალი შუნს.

`ყველიპარიას ყველი ახსოვს.~

313.კიბირი ემუშენი გიღუნ-ქი, ნენას გჲობაძგა.

`კბილი იმისათვის გაქვს, რომ ენას დააჭირო.~

314.კიბირი ნენაში კილა რენ.

`კბილი ენის კლიტეაო.~

315.კიბირი ხჩე-გური უჩა.

`კბილი თეთრი-გული შავი.~

316.კითლუღის თოქლული მოყუფს, თოქლულს-კითლუღი.

`სიღარიბეს დოვლათი მოყვება, დოვლათს-სიღარიბე.~

317.კითხი დო გაჩქინას (გაჩქინასენ).

`კითხე და გეცოდინება.~

318.კილიჯიქ კაი მიჭკირუფსჲა დო დიდო მო ინქინაფ,

ბელას ქოდოლოქტკომერს.

`ხმალი კარგად მიჭრისო და ბევრს ნუ იქნევ,

ხიფათში ჩაგაგდებს, შარში გაგხვევს.~

319.კჲამეთი იყვასინონ-ჲა დო დობაწიწიქ თოლი ქჲოი

დიხვენერენ.

`წარღვნა იქნებაო და ჭიაყელას თვალები დაუთხრია.~

320.კიშის-ჲორღანი, ჲაზის-აჲანი.

`ზამთარში-საბანი, ზაფხულში-დო~

321.კომა ნა ჲულუნ სვას, დაჩხური ჲენ.

`კვამლი რომ ამოდის (ადგილზე), ცეცხლია.~

322.კომანთოუს იჲჲა კომა ვა ივენ.

`საკვამურში ყოველთვის კვამლი არ იქნება.~

323.კონკშის უღუნ-ნა, სინთი გიღუნ-ჲა.

`მეზობელს თუ (რამე) აქვს, შენც გაქვსო.~

324.კონქშიშ მაქვალი მჩხუ იყვენ.

`მეზობლის კვერცხი მსხვილი იქნება.~

325.კოჩი არ დღას გოწაკიდერი ქონუხონდუნ.

`კაცი ერთი დღე ჩამოკიდებული გაძლებს.~

326.კოჩი დიდიკალა დიდი ტასინონ, ჭიტაკალა-ჭიტა.

`კაცი დიდთან დიდი უნდა იყოს, პატარასთან-პატარა.~

327.კოჩი დოლოხე ჭეელი ენ, ფუჯი-გალენდო.

`კაცი, ადამიანი შიგნითაა ჭრელი, ძროხა-გარედან.~

328.კოჩი ვარ ცხუნა-გინონ.

`კაცი არ უნდა გაარჩიო.~

329.კოჩი კოჩითენ, ღობეჲი მძგუჯითენ.

`კაცი კაცითა, ღობე ბოძითა.~

330.კოჩი კოჩიქ ოქაჩეფს, ღობერი-კაზუღიქ.

`კაცს კაცი აკავებს, ღობეს-ბოძი, სარი.~

331.კოჩი კოჩიშენი ჭამი რენ.

`კაცი კაცის წამალია.~

332.კოჩი მაჟვარაჶარა ვარ დიბადენ.

`ადამიანი მეორედ არ დაიბადება.~

333.კოჩი მენდრანი გზას იცადენ, იჩინობენ.

`კაცი შორი გზაზე გამოიცდება, იცნობა.~

334.კოჩი მთელიშეის ნუხონდუნ.

`კაცი ყველაფერს გაუძლებს.~

335.კოჩი ნა იზენგინას, ჶუკარობა გოჭკონდუნ-ჲა.

`კაცი რომ გამდიდრდება, სიღარიბე ავიწყდებაო.~

336.კოჩი ნენათენ ნოკირაფან დო ფუჯი-ქრათენ.

`კაცს ენით დააბამენ, ძროხას-რქით.~

337.კოჩი ნენა მუშიში საები ტასინონ.

`კაცი თავისი სიტყვის პატრონი უნდა იყოს.~

338.კოჩი ომუდითენ სქიდუნ.

`კაცი იმედით ცხოვრობს.~

339.კოჩი ოხორიში მუსაჶირი რენ.

`კაცი (ქმარი) ოჯახის სტუმარია.~

340.კოჩის გჲარითენ შური გედგინ.

`კაცს საჭმლით სული უდგას.~

341.კოჩის იგბალი მუში ყვას ნოჭარუნ.

`კაცს თავისი ბედი შუბლზე აწერია.~

342.კოჩის ისთერაჭი ვარ უღუტაში, ღნოსითე მუთუ ვარ

ივენ.

`კაცს თუ ბედი არა აქვს, ჭკუით არაფერი გამოვა.~

343.კოჩის კოჩობა გიღუტას, ჯოხი მუთხან გინონ

გჯოხონტას.

`კაცს კაცობა გქონდეს, სახელი რაც გინდა გერქვას.~

344.კოჩის მგერიშენ ვარ აშქურინეტუკონ-ნა, ჯოღორი

ვარ შინახუფტუ.

`კაცს მგლის რომ არ ეშინოდეს, ძაღლს არ შეინახავდა.~

345.კოჩის მთელიშენ დიდი ომუდი მუში თიშენ

უღუტასინონ.

`კაცს ყველაზე დიდი იმედი საკუთარი თავისა უნდა

ჰქონდესო.~

346.კოჩის მუ აღოდასინონ უჩქიტას-ნა ოხორიშენ გალე

ვარ გამუღუნ.

`კაცმა რომ იცოდეს რა მოელის, შინიდან გარეთ არ

გამოვა.~

347.კოჩის, მუკო უღუნ, ეკოჩქვა უნონ-ჲა.

`კაცს, რამდენიც აქვს, იმდენი მეტი უნდაო.~

348.კოჩის მციქა შეითანობათი უღუტას-უნონ,

უჩქუტასინონ.

`კაცმა ცოტა ეშმაკობაც უნდა იცოდეს.~

349.კოჩის ნა გჲოჯგინაფს, დუნჲას მუთუ ქორენ-ნა,

ხოლოთი კოჩი რენ.

`ადამიანის მჯობნი (ადამიანს რომ აჯობებს) ქვეყანაზე

თუ რამ არის, მხოლოდ (მაინც) ადამიანია.~

350.კოჩის ნა მელასენ ჲეჲ ქუჩქიტას-ნა, ბალიშეფე

ქოდორჩამს.

`კაცმა რომ იცოდეს სადაც დაეცემა, ბალიშებს დააფენს.~

351.კოჩის პატი შუნს, კაი გოჭკონდუნ.

`კაცს ცუდი ახსოვს, კარგი ავიწყდება.~

352.კოჩის ნდღა ვარ აჩოდაშა, შური ვარ გამურთხეფს.

`კაცს დღე თუ არ დაელია, სული არ ამოუვა.~

353.კოჩის ნოხვენე მუში ვარ გუნდუნუნ.

`კაცს თავისი ნაშრომი, ნახელავი არ დაეკარგება.~

354.კოჩის ქორბა დვაძღენ, თოლი ვარ.

`კაცს მუცელი გაუძღება, თვალი არა.~

355.კოჩის ღურა ქომანჭუჲი, ლეტამუშიკელე გზა გორუმს.

`კაცს სიკვდილი რომ მოუახლოვდება, თავის მიწისაკენ

გზას ეძებს.~

356.კოჩის შავკა ნომსქუმს, ოხორის ოქუდე, ურთი.

`კაცს ქუდი შვენის, სახლს სახურავი.~

357.კოჩის შური გედგიტაშა, ხოლო მუთუში ომუდი უღუნ..

`ადამიანს, სანამ სული უდგას, კიდევ რაღაცის იმედი

აქვს.~

358.კოჩის ხუთ კითი უღუნ-ჩქართი არკაელი ვარ რენ.

`ადამიანს ხუთი თითი აქვს-ყველა უთანასწორო.~

359.კოჩიქ ოკაჩხე მუთუ ძირა-ში, დიდო ელამცქვერი ივენ

`კაცი ბოლოს რამეს რომ იშოვის, ნახავს, ძალიან

განებიერებული იქნება.~

360.კოჩიქ პატინობა ვარ ყვა, ვანა სი ვარ დოგხვადუნა,

სქანი ბერეს ქოდოხვადუნ წოხლე.~

361.კოჩიშა კაი ვარ გახვენენ-ნა, პატითი ვარ ოღოდა.

`კაცს კარგს თუ ვერ გაუკეთებ, ცუდიც არ გაუკეთო.~

362.კოჩიში თოლი მუთუთენ ვარ იძღენ.

`კაცის თვალი არაფრით ძღება.~

363.კოჩიში კაინობა-პატინობა ნენათენ რენ.

`ადამიანის ავ-კარგი ენით არის (ენაზეა

დამოკიდებული).~

364.კოჩიში ნენაქ ქვათი ოკოტკომერს.

`ადამიანის ენა ქვასაც გახეთქს.~

365.კოჩიში ჲარდუმჯი ხოლო კოჩი რენ.

`ადამიანის მშველელი ისევ ადამიანია.~

366.კოჩიში ქორბას მთელიშეი ინტრენ.

`ადანიანის მუცელში ყველაფერი ეტევა.~

367.კოჩიში წანას დო დიდო წანას ღნოსი ვარ ივენ,

ღნოსითი თის ივენ.

`კაცის ასაკსა და წლოვანებაში ჭკუა არ იქნება, ჭკუაც

თავში იქნება.~

368.კოჩობა ვარ ჲიჭოფენ.

`კაცობა არ იყიდება.~

369.კუი ნა უნთხორუფს კოჩი, კუის მუქ დოლოლაფს.

`კაცი რომელიც სხვას ორმოს უთხრის, თვითონ

ჩავარდება ორმოში.~

370.კულანი ბაშქაში რენ, ბიჭი ოჯაღიში მალი რენ.

`გოგო სხვისია, ბიჭი ოჯახის სიმდიდრეა.~

371.კულანიში ხე-ფორჩათი ბელა რენ.

`გოგოს ხელ-მკლავიც შარია.~

372.კურაკიDნა გეჲნკოლუკელეშენ გოჲნწკენ.

`რაზა საითაც დაიკეტება, იმ მხრიდან გაიღება.~

373.კუჩხე გედგაში, წიწილაქთი გეგაკიბინს.

`ფეხს თუ დააბიჯებ, დაადგამ, გველი გიკბენს.~

374.კუჩხეს გედგითაში, კაი გოწკედი, სოთი ხეფეს კარ

გედგირი.

`ფეხზე რომ დადგები, კარგად შეხედე, ხელებზე ხომ არ

დგახარ.~

375.კუჩხე სქანი ჲოღანიში ოღაგჲურა გონთხი.

`ფეხი შენი საბნის მიხედვიდ გაშალე.~

376.კუჭი იძღენ, თოლი ვარ.

`კუჭი ძღება, თვალი არა.~




ლ

377.ლეტაქ დიდო კოჩი ჭკომერენ.

`მიწას ბევრი ადამიანი მოუნელებია, უჭამია.~

378.ლეტაქ ნა მექჩასენ, ღორმოთიქ ეზდასენ.

`მიწა რასაც მოგცემს, ღმერთი აიღებს.~

379.ლიმხანაფუნას სქიდუნა, მუნდესთი რენ, იჭვარე.

`ეწროვანში თუ ცხოვრობ, როცა იქნება, დაიწვები.~

380.ლიმჯი ფუჯიქთი ქონაგნეფს ოხორიშა მოხთიმუ.

`საღამოს ძროხაც მიხვდება სახლში მოსვლას.~

381.ლოყა ნეთათენ ხოჯითი ინჭვალენ.

`ტკბილი სიტყვით ხარიც მოიწველება.~

382.ლოყა ნენა ჭამი რენ.

`ტკბილი სიტყვა წამალია.~

383.ლოცა ნენათენ წიწილა ღორმაშენ ქაგამოონამს.

`ტკბილი სიტყბით გველს ხვრელიდან გამოიყვანს.~

384.ლუყუ ძიროფს დო ღობერი ვარ ძიროფს-ჲა.

`მხალსა ხედავს და ღობეს ვერა ხედავსო.~

მ

385.მადულჲექ თურჯაის ქჲურქი ქამოწკუჲა.

`მესაქმემ ვაჭარს ქურქი გახადაო.~

386.მალი საების ნანგენ.

საქონელი პატრონს ემსგავსება.~

387.მალის ნა ელვაწკას მჩხური მგერიქ იმხორს.

`ფარას აცდენილ ცხვარს მგელი შეჭამს.~

388.მა ნა მპილასენ კოჩი, დაჰა ვარ დიინუ-ჲა.

`მე ვინც უნდა მომკლას, ის კაცი ჯერ არ დაბადებულაო.~

389.მან ბლალუფ, მან შევიგნეფ-ჲა.

`მე ვყეფ, მე ვისმენო.~

390.მანგუითე ნა იყონა, ჯოღორიქ ვა ლალუფს.

`საბელით წაყვანილი ძაღლი არ იყეფება.~

391.მანდაბოლიშ ფორჩაქ კოჩი ოღერდინაფსჲა.

`მიტკალის კაბა კაცს ატყუებსო.~

392.მაჲესიში ნდღას მჭიმა გოლანცა-ში, მჟორაქ პატი

გამიკიბინს.

`მაისის დრეს წვიმა რომ გაცრის, მზე ძალიან

იკბინება.~

393.მაპატკალეჯი ოხორჯაში დო ტახეი კვანცაში სერსი

არ რენ.

`ტლიკინა ქალისა და გატეხილი დოქის ხმა ერთნაირია

(ერთია).~

394.მარტიშ ტაონისთერი ნდღას შილჲაჶარა იქთირენ.

`მარტის ამინდივით დღეში ათასჯერ იცვლება.~

395.მაქვალი სქანი სი გეტახი.

`შენი კვერცხი შენ მოტაფე.~

396.მაქვალიშენ გამახთიმერიქ მაქვალი სქუმს.

`კვერცხიდან გამოჩეკილი (გამოსული) კვერცხს დადებს.~

397.მახენეტუში, ვა მიჩქიტუ, მიჩქინში, ვა მახენენ.

`როცა შემეძლო, არ ვიცოდი, როცა ვისწავლე, არ

შემიძლია.~

398.მახვა პორჯას დოლიბღენი, კალათის წკაჲ

დოლიბენი,

ვამსქვა მითის ალიმბენი~

`ნაკვერჩხალი კალთაში ჩაიყრება, გოდორში წყალი

ჩაისხმება, უშნო ვინმეს შეუყვარდება.~

399.მგეის მჩხური ომჯვინაფეს.

`მგელს ცხვარი აძოვებინებს.~

400.მგერი მგერი რენ.

`მგელი მგელია.~

401.მგერიში მგერი იყვენ, მთუთიში-მთუთი.

`მგელისა მგელი იქნება, დათვისა-დათვი.~

402.მეზოღეში ოხორჯა-შირა, ფარა სო ძირას?

`მეზღვაურის ცოლი-ქვრივი, ფული სად ნახოს?~

403.მეივეში ქორბა ბაშქა რენ.

`ხილის მუცელი ცალკეა (სხვაა).~

404.მემლექეთის თის ნა მოგატუ მქვათი კურბეთის

კაობათენ გოიშინენ.

`სამშობლოში თავზე მოხვედრილი ქვაც (თავზე რომ

მოგვხდა ქვაც),

საშოვარზე კეთილი, კარგი მოგონებაა.~

405.მენონჭკვალე ვარ ჲელოკაგინონ.

`გადანაფურთხი არ უნდა ალოკო.~

406.მენჩხომე ონჯირეს ვა ღურუნ.

`მეთევზე საწოლში არ კვდება.~

407.მენჩხომე ჩხომი ვა ივენ, ანკესის ვა ნიკიდენ.

`მეთევზე თევზი არ არის, ანკესზე არ წამოეგება.~

408.მენჩხომეს ჩხომიში აჩქინენ.

`მეთევზეს თევზისა გაეგება (ეცოდინება).~

409.მენჩხომეში ძიქვა ხომუნი?

`მეთევზის შარვალი გაშრება?~

410.მენჯელი ართობას რენ.

`ძალა ერთობაშია.~

411.მენჯელონიშენ მენჯელონი იჲჲა ქუიძირენ.

`ძლიერზე ძლიერი ყოველთვის მოიძებნება.~

412.მეჭკიუში ხამი სქანი ნენას რენ.

`დასაკლავი დანა შენს ენაზეა.~

413.მეჭკოდუნ, სოთხანითი მჭიფე რენ.

`გაწყდება, სადაც წვრილია.~

414.მზოღა ჲოღურთი დიყვას ნა, არ კიზი ვარ ჲაზდენ.

`ზღვა მაწვნად რომ იქცეს, ერთ კოვზსაც ვერ აიღებს.~

415.მზოღაპიჯის სქიღუ-ნა, დაღის ფაცხა გიღუტას.

`ზღვისპირზე თუ ცხოვრობ, ტყეში ფაცხა გქონდეს.~

416.მთელი დულჲას უჯი მოთ მეჩამთ, ნა-გიჩქინანსთერი

ვით.

`ყველა საქმეს ყურს ნუ აძლევთ, როგორც იცით ისე

აკეთეთ.~

417.მთელ ვარ გონდუნუნ, მთელ ვარ იჟოლენ.

`ყველაფერი არ იკარგება, ყველაფერი არ იშლება.~

418.მთელი თი მუშიში ნოსითენ რენ.

`ყველა თავ-თავისი ჭკუით არის.~

419.მთელი თი მუშიში საები რენ.

`ყველა თავისი თავის პატრონია.~

420.მთელიკალა ნენა ვარ ითქვენ.

`ყველასთან სიტყვა არ ითქმება.~

421.მთელი კოჩი არკაელი ნოსონი ვარ რენ.

`ყველა კაცი ერთნაირი ჭკუისა არ არის.~

422.მთელი მუში კუჩხეთენ გუწიკიდენ.

`ყველა თავისი ფეხით ჩამოეკიდება.~

423.მთელი მუში ნოსითენ სქიდუნ.

`ყველა თავისი ჭკუით ცხოვრობს.~

424.მთელის უხუქთუნ კაითი დო პატითი.

`ყველას, ყველგან ურევია კარგიცა და ცუდიც.~

425.მთელიქ კუი მუში ჲოფშაფს.

`ყველა თავის ორმოს ავსებს.~

426.მთელიქ მუში მემსქვანუა გორუფს.

`ყველა თავის შძესაფერსს (სწორს) ეძებს.~

427.მთელისა ვარ ისიმინენ, მთელიში ვარ იჯირენ.

`ყველასი არ მოისმინება, ყველასი არ დაიჯერება.~

428.მთელიშეი ვარ ითქვენ.

`ყველაფერი არ ითქმის, არ გაიმხილება.~

429.მთელიშა ყუჯი ვარ ნიჩენ.

`ყველას ყური არ უნდა ათხოვო.~

430.მთელიშეი ალთუნიში უღუტან-ნა, არ ჲერი ბაქირიში

აყვენან.

`ყველაფერი ოქროსი რომ ჰქონდეთ, ერთი ადგილი

სპილენძისა ექნებათ.~

431.მთელიშეი ბირდემ მიქ ძირელერენ.

`ყველაფერი ერთად ვის უშოვია.~

432.მთელიშეი გეგინუთენ რენ.

`ყველაფერი მიჩვევაზე არის.~

433.მთელიშეის მუში მაიჶეთი უღუნ.

`ყველაფერს თავისი ხერხი აქვს.~

434.მთელი შეი მუში ჲერის ტასინონ.

`ყველაფერი თავის ადგილზე უნდა იყოს.~

435.მთელიშენ გჲუნახი ღურელი რენ.

`ყველაზე საცოდავი მკვდარია.~

436.მთელიშეის ჰესაბი უღუნ.

`ყველაფერს ანგარიში აქვს.~

437.მთელიში გური ვარ გახვენენ.

`ყველას გულს ვერ გაუკეთებ.~

438.მთვირიშ მსქვანობაქ მითი ვარ ოტიბინუ.

`თოვლის სილამაზეს არავინ გაუთბია.~

439.მთვირი ხჩე რენ, ჰამა ჯოღორეფექ გჲოძგვაფან.

`თოვლი თეთრია, მაგრამ ძაღლებიც მოსვრიან.~

440.მთვირი ხჩე რენ, ჰამა მუნტური ნოხედუნ.

`თოვლი თეთრია, მაგრამ მატლი მიაჯდება.~

441.მთინი ნენა მჭოხა რენ.

`მართალი სიტყვა მკვახეა.~

442.მთუგიშა მუთუ ვარ ახვენერენან დო კატუს ბელა

უგორუფტურენან.

`თაგვს ვერაფერი უყვეს და კატას ერჩოდნენ.~

443.მთუთი ძირომში, ნოკუჩხონეფე მუში მოთ გორუმ?

`თუ დათვს ხედავ, მის ნაფეხურებს რად ეძებ?~

444.მთუგიშ წკინტილის მშვაი გამოომს.

`თაგვის სქინტლიდან შვავი გამოაქვს.~

445.მთუთიქ გოჯგინაში, ბაბა დუჯოხია.

`დათვი რომ მოგერევა, ბაბა დაუძახეო.~

446.მთუთიქ თქვერენ: ბერეფე ნა მაყუჭკულე, პიჯის

ნოსთონი ქემაზდუ-ჲა.

`დათვს უთქვამს: რაც შვილები შემეძინა, იმის შემდეგ

პირში გემო დამეკარგაო.~

447.მთხა გამაფჩი, მთხა ჲებჭოფი.

`თხა გავყიდე, თხა ვიყიდე.~

448.მთხაქ კუდელი ვარ ეწოზდაშა, ბოჩი ვარ ნულუნ.

`თხამ თუ კუდი არ ასწია, ისე ვაცი არ მივა.~

449.მითი მითიშენი ვა რენ.

`ვინმე ვინმესთვის არ არის.~

450.მითის ვარ უჩქინ, სო ძიროფ დო სო გონდინუფ.

`არავინ არ იცის, სად ნახავ და სად დაკარგავ.~

451.მითიშა მეჩამუ ვარ გინტაში, ხალადისთი კუმი

ნიმფინენ.

`როცა მიცემა არ გინდა, თოკზეც ქვიშა გაიფინება.~

452.მითხანი თი მუშიშენი კაი რენ, ბაშქაშენითი კაი

იყვენ.

`ვინც თავისთვის კარგია, ვარგა, სხვისთვისაც კარგია,

ივარგებს.~

453.მითხანის თი მუშიში კიმეთი ვარ უჩქინ, ჩქვაში

კიმეთითი ვარ აჩქინენ.

`ვინც თავისი თავის ფასი არ იცის, სხვისი ფასიც არ

ეცოდინება.~

454.მითხანს კაინობა უნონ, ია პატინობასთი

ნუხონდასინონ.

`ვისაც კარგი (კარგობა) უნდა, იმან ცუდიც (სიავე) უნდა

მოითმინოს.~

455.მიტხანის ჭიტაში კიმეთი ვარ უჩქინ, ემუს დიდიშითი

ვარ აჩქინენ.

`ვინც პატარის ფასი არ იცის, იმას დიდისაც არ

ეცოდინება.~

456.მითხანიქ დიშქა კვათუფს-უდაჩხერე ვარ დოსქიდუნ.

`ვინც შეშას ჭრის-უცეცხლოდ არ დარჩება.~

457.მითხანიქ იმხორს, ია იძღენ.

`ვინც ჭამს, ის ძღება.~

458.მითხანიქ ძირუ, ხოლო ემუქ ძიროფს.

`ვინც იშოვა, კიდევ ის იშოვის.~

459.მითხანიში არაბას გეხე, ემუში ობირუ იბირაგინონ.

`ვის ურემზეც ზიხარ, იმის სიმღერა უნდა იმღერო.~

460.მილეთიშ ნუნკუ ვარ იჩოდენ.

`ხალხის პირი არ გათავდება.~

461.მი პატობათენ მულუნ, მგაინერი იგზალს, კაობათენ

ნა მოხთასენ, ძიცინერი იგზალს.

`ვინც სიავით მოდის, ტირილით წავა, ვინც სიკეთით

მოვა, სიცილით წავა.~

462.მკიბინაჯე ჯოღორის ყვილი ნუტკომელან.

`კბენია ძაღლს ძვალს გადაუგდებენ.~

463.მკჲაფუს იზმოჯეთი ქოთუმე ალანდენ.

`მელას სიზმარშიც ქათამი ელანდებოდა.~

464.მკულე ნენაქ თი იშინახუფხ, გინძე ნენაქ თი

ოყვილაფაფს.

`მოკლე ენა თავს შეინახავს, გრძელი ენა თავს

მოაკვლევინებს.~

465.მოთა მაქვალიში გური რენჲა.

`შვილიშვილი კვერცხის გულიაო.~

466.მოთაქ პაპულის ოგურაფტერენ.

`შვილიშვილი ბაბუას ასწავლიდა თურმე.~

467.მოლლა ცხენისენ მელუ-ში:-ზათთან ცხენიშენ

გეფთამინტუ-ჲა.

`მოლა ცხენიდან რომ ჩამოვარდა- მაინც ცხენიდან უნდა

ჩამოვსულიყვიო.~

468.მონჭეის ასთოლეს დო კობო ქამელუ-ჲა.

`მწიფეს ესროლეს და მკვახე ჩამოვარდაო.~

469.მჟას ყოროფ-ნა – ფუჯისთი ყოროფტაგინონ.

`რძე თუ გიყვარს – ზროხაც უნდა გიყვარდეს.~

470.მჟორა ჶუკარაში ქჲურქი რენ.

`მზე ღარიბის ქურქია.~

471.მსვაეფე ქონაჩანენ.

`ფრთები გამოესხმება.~

472.მსვა ქომეგაჩანუ-ნა, ზუღა-პიჯის მო ფუთხუ!

`ფრთა თუ გამოგესხა, ზღვის პირზე ნუ დაფრინავ!~

473.მსქვანას ნოსი ვარ უღუნ.

`სილამაზეს ჭკუა არა აქვს.~

474.მსქიბუ კათა სემთიკელე იქთენ.

`წისქვილი ყველა მხარეს ბრუნავს.~

475.მსქიბუქ მჭიფეთი მქუფს, მჩხუთი.

`წისკვილი წვრილადაც ფქვავს, მსხვილადაც.~

476.მსქიბუქ უწკარე ვა მქუფს.

`წისკვილი უწყლოდ არ ფქვას.~

477.მტირი კუჩხუს ნა გიხუნა, თიშა ჲულუნ-ჲა.

`ტილს ფეხზე რომ დაისვამ, თავზე ავაო.~

478.მტირონიქ მჭკირონის ნოძიცაფტერენ.

`ტილიანი წილიანს დასცინოდაო.~

479.მუ ბედ-იგბალი გიღუნ, ჰეათი ივენ დო ვარ იქთურენ!

`რა ბედ-იღბალიცა გაქვს, ის იქნება და არ შეიცვლება.~

480.მუთხანი ნა ორგა, ია ჲულუნ.

`რასაც დათეს, ის ამოვა.~

481.მუ იყვასენ, ღორმოთის უჩქინ, კოჩის ვარ აჩქინენ.

`რაც უნდა მოხდეს, ღმერთმა იცის, კაცს არ ეცოდინება.~

482.მუკო კაი ნანაშანტეში ტას, ხოლო ნანაშანტეში ჲენ.

`რაგინდ კარგი დედინაცვალი იყოს, მაინც

დედინაცვალია.~

483.მუკო კაი ნისა ტას, დამთერეს ვარ მოწონს ნისასთი –

დამთერე.

`რაგინდ კარგი რძალი იყოს, დედამთილს არ მოსწონს,

რძალსაც – დედამთილი.~

484.მუკონაი იჩალიშა, ეკონაი გაყვენ.

`რამდენსაც იმუშავებ, იმდენი გექნება.~

485.მუკო ჟინ რენ, ეკოჩქვა თუდე რენ.

`რამდენიც ზევითაა, იმდენიც ქვევითაა.~

486.მუსაჶირი სუმ ნდღაშა რენ.

`სტუმარი სამ დღემდეა.~

487.მუ უღუნ-ქი, გუნდუნას, მუ უღუნ დო მუ

გუნდუნასინონ.

`რა აქვს, რომ დაკარგოს, რა აქვს და რა დაეკარგება.~

488.მუშებურა მუთუ ვარ მულუნ.

`თავისით არაფერი მოდის.~

489.მუში გზა წკარიქთი ძიროფს.

`თავის გზას წყალიც იპოვის.~

490.მუშიშენი ვა რენ, ბაშქაშენი რენ.

`თავისთვის არაა, სხვისთვისაა.~

491.მუჭო კაი ტაონის პატი მოყუფს, ეშოთი თოქლუღის

კითლუღი მოყუფს.

`როგორც კარგ ამინდს ცუდი მოყვება, ასევე დოვლათს

სიღარიბე მოსდევს.~

492.მუჭო მთელიშეი ვარ იჭკომენ, ეშო მთელიშეითი ვარ

ითქვენ-ჲა.

`როგორც ყველაფერი არ იჭმევა, ისე ყველაფერიც არ

ითქმებაო.~

493.მუჭო ნჯუმუ კატა გჲაის მო ანტალე.

`როგორც მარილი ყველა საჭმელში ნუ ერევი.~

494.მუჭო ცანა ნცა ტრიკითენ მო ოქაჩამ.

`როგორც გულწითელა ცას ფეხით ნუ აკავებ.~

495.მქვას კუჩხე ქოგეჩი-ნა-თი, აჩქვა ნქუს მო გეჩამ,

ხოლო დოგაჭვასენ.

`ქვას ფეხი თუ მიარტყი, წიხლსაც ნუ მიარტყამ, ნუ

მიაყოლებ კვლავ გეტკინება.~

496.მშუმუს ბოინე ოშუ უნონ.

`მსმელს ყოველთვის სმა (დალევა) უნდა.~

497.მშქირონის ონჯღორე ვარ უჩქინ.

`შიმშილმა სირცხვილი არ იცის.~

498.მშქურინაჯე ჯოღორიქ მენდღაშენ ლალუფს.

`მშიშარა ძაღლი შორიდან ყეფს.~

499.მჩხუეფე წანაში ნეაეთის კოროცხუფან.

`ცხვრებს წლის ბოლოს ითვლიან.~

500.მცუდალა ჭურვალის დოლოხედუნ დო ჟინთი

ნიკოუმს.

`მატყუარა ტომარაში ჩაჯდება და ზევიდან მოიკრავს.~

501.მცუდი მთინიში დირეღი რენ.

`ტყუილი მართლის ბოძია, საყრდენია.~

502.მცუდი ნა ზოპონს კოჩის, მთინი თქვასთი-ნა, ვარ

უჯერან.

ტყუილის მთქმელს მართალსაც არ დაუჯერებენ.~

503.მცუდის დიდი გზა ვარ უღუნ.

`ტყუილს გრძელი გზა არა აქვს.~

504.მცუდის კუჩხე ვარ უღუნ.

`ტყუილს ფეხი არა აქვს.~

505.მცუდის მენძილი ვარ უღუნ.

`ტყუილს მანძილი არა აქვს.~

506.მცუდიშინე კამა მო ელიწკამ!

`ტყუილუბრალოდ ხმალს ნუ იძრობ, ნუ ამოიღებ!~

507.მწკული მწკულითენ გამიმენან.

`წვეტს წვეტით ამოიღებენ.~

508.მწკუფი სეის თუთა უნონ, სეჶილი ქომოლის ღნოსაი

ოხორჯა უნონ.

`წყვდიად ღამეს მთვარე უნდა, სულელ ქმარს ჭკვიანი

ცოლი.~

509.მჭაჯი ჭუტა ენ, ამა გუი გუქთინამს.

`ბუზი პატარაა, მაგრამ გულს აგირევს.~

510.მჭიმას გოწამტუ, ხორშაკალის ქომოხვადუ.

`წვიმას გაექცა, სეტყვას მოჰყვა.~

511.მჯვე კაი რენ, ჰამა აღანი დაა კაი რენ-ჲა.

ძველი კარგია, მაგრამ ახალი იმაზე უკეთესიაო.~

512.მჯვეში დუშმანი ნებრა ვარ ივენ, ჰემუშენი-ქი, პანდა

დუშმანი ჲენ.

`ძველი მტერი მეგობარი არ გახდება, იმიტომ რომ

მუდამ მტერია.~

ნ

513.ნა გახვენენ, ემუში ომუდი მეჩი კოჩის.

`რაც შეგეძლოს, იმის იმედი მიეცი კაცს.

514.ნა გიღუნ, ემუშათი რაზის ტა.

`რაცა გაქვს, მით კმაყოფილი იყავი.~

515.ნა გიღუნს გუსქური, ნა ვარ გიღუნ ინანტრი!

`რაცა გაქვს იმას გაუფრთხილდი, მოუარე, რაც არა

გაქვს ის ინატრე.~

516.ნა ვა გინონ შეი, მო კითხომ დო, ნა ვა გინონ

დულჲას, მო ანტალაფუ!

`რაც არ გინდა, იმას ნუ იკითხავ, ნუ ერევი და

ეჩხირები.~

517.ნა ვა გჭირს, მუთუ მო იკითხუფ, მო აკათე დო ნაციგე.

`რაც არ გჭირდება, იმას ნუ იკითხავ, ნუ ერევი და

ეჩხირები.~

518.ნა ვარ ყოროფ კოჩი, ბეთი გეგაყვენ.

`რომ არ გიყვარს ისეთი კაცი, უშნო გეჩვენება.~

519.ნა თქუქ თასუ, ნა უუჯუქ კორობუ.

`ვინცა თქვა – დათესა, ვინც მოისმინა – კრიბა.~

520.ნა რენ ქორენ.

`ვინ, რაც არის არის.~

521.ნა უჩქინქ, იქომს, ნა ვა უჩქინქ, დიგურამს.

`ვინც იცის, ის აკეთებს, ვინც არ იცის, ის ისწავლის.~

522.ნა მეგოჭარუნ, ემუს ვარ გოგაქთინენ.

`რაც გიწერია, იმას ვერ გაექცევი.~

523.ნაკო ბერე, ჰეკო ოხორი.

`რამდენი შვილიც, იმდენი სახლი.~

524.ნაკო ნენა გიჩქინ, ჰეკო კოჩი რე.

`რამდენი ენაც იცი, იმდენი კაცი ხარ.~

525.ნამუსთი კულანი მამული მჭაჯისთი უნტკობუნ.

`ნამუსიანი გოგო მამალ ბუზსაც ემალება.~

526.ნანა-ბაბა – ბერეშენი, ბერე – თიმუშენი.

`დედ-მამ შვილისთვის, შვილი – თავისთვის.~

527.ნანა-მუშიში თოლის მაჲმუნითი მსქვაილა რენ.

`დედამისის თვალში მაიმუნიც ლამაზია.~

528.ნა ნაგნეფს ემუქ ქონაგნეფს.

`გამგები გაიგებს.~

529.ნანაშანტეში გიყოონ-ნა, ბაბათი ბაბაშანტეში იყვენ.

`დედინაცვალი თუ გყავს, მამაც მამინაცვალი იქნება.~

530.ნანაშანტეში ნანა ვარ იყვენ.

`დედინაცვალი დედა არ იქნება.~

531.ნანაშანტეშის ნანობა ვარ ახვენენ.

`დედინაცვალი დედობას ვერ იზამს.~

532.ნანაში ბედუა ბერეს ვარ აკნეფს.

`დედის წყევლა შვილს არ მიეწევა.~

533.ნანაში მჟა უჭკომუ ბერეს ხორცი ვარ ელადვენ.

`დედის რძე უჭმელ ბავშვს ხორცი არ მოეკიდება.~

534.ნანაში ნენას ნუსიმინა-უნონ.

`დედის სიტყვას უნდა მოუსმინო.~

535.ნა ხენ-ს, მუთუ ვარ აჩქინენ, ნა გულუნს, აჩქინენ.

`ვინც ზის, იმას არაფერი ეცოდინება, ვინც დადის, იმას

ეცოდინება.~

536.ნდღა იჩოდენ დო გზა ვა იჩოდენ.

`დღე თავდება და გზა არ თავდება.~

537.ნდღას სერი ნოომს.

`დღეს ღამე მოსდევს.~

538.ნე ბღურუ, ნე ფსქიდურ.

`არც ვკვდები, არც ვრჩები.~

539.ნეკნაშა მოხთიმერი ბოში მო ოჩქუმერ.

`კართან მოსულს ცარიელს ნუ გაუშვებ.~

540.ნენა გურიში ნეკნა რენ.

`ენა, სიტყვა გულის კარია.~

541.ნენა ვა ნიკორენ.

`ენა არ დაიბმება.~

542.ნენა მონკათი რენ დო ჩორჩითი.

`სიტყვა მძიმეცაა და მჩატეც.~

543.ნენას ნენა მოყუფს დო იყბენ კაბღა.

`სიტყვას სიტყვა მოჰყვება და იქნება ჩხუბი.~

544.ნენა სქანიშენ ონჯღორე ვარ გაყვასინონ.

`შენი სიტყვის არ უნდა შეგრცხვეს.~

545.ნენა სქანიში საები ტაგინონ.

`შენი სიტყვის პატრონი უნდა იყო.~

546.ნენას მთელიშეი ვარ ოთქვაფაგინონ.

`ენას ყველაფერი არ უნდა ათქმევინო.~

547.ნენას ოთქვაფაში, მთელიშეი ზოპონს.

`ენას თუ ათქმევინებ, ყველაფერს იტყვის.~

548.ნენას ყვილი ვარ უღუნ.

`ენას ძვალი არა აქვს.~

549.ნენა ფარათენ ვარ რენ.

`სიტყვა ფულით არ არის.~

550.ნენაქ მუ ვარ ზოპონს!

`ენა რას არ იტყვის!~

551.ნენაში ნოთქვაფე ვარ იმფულენ.

`ენის ნათქვამი არ დაიმალება.~

552.ნე ფსქუფ, ნეთი ბკარკალაფ.

`არცა ვდებ, არცა ვკაკანებ.~

553.ნთომონ ტაში, `მთუთ ბორეჲა~, მო ზოპონ.

`ბალნიანი თუ ხარ, `დათვი ვარო~, ნუ იტყვი.~

554.ნისათი ვორტი დო დამთერეთი – ჟურითი მიცადუნ.

`რძალიც ვყოფილვარ და დედამთილიც – ორივე

გამომიცდია.~

555.ნოსეი ნანაშ ბერეფე ნოსეი იყვენან-ჲა.

`ჭკვიანი დედის შვილები ჭკვიანები იქნებიანო.~

556.ნოსერიქ იდუშუნტუშა, დელი ღალი მიკილუ.

`სანამ ჭკვიანი მოიფიქრებდა, გიჟი მდინარეს გავიდა.~

557.ნოსი ვარ იფარენ.

`ჭკუა არ გაინაწილება, არ დარიგდება.~

558.ნოსი თომას ვა რენ, თის რენ.

`ჭკუა თმაში არ არის, თავშია.~

559.ნოსი შუკა ვა ონ-ჩი, მეგიტახა, ქომექჩა.

`ჭკუა კიტრი არაა, რომ მოგიტეხო, მოგცე.~

560.ნოსის ოხმარუ უნონ.

`ჭკუას მოხმარება უნდა.~

561.ნოსი უმჩანეს მოკითხუფან, თერბიე ჭიტას.

`ჭკუას უფროსს მოჰკითხავენ, ზრდილობას პატარას.~

562.ნოსიშენი გზა არ ონ.

`ჭკუისთვის გზა ერთია.~

563.ნოსი წანას ვარ რენ, თის რენ.

`ჭკუა წლოვანებაში არ არის, თავშია.~

564.ნოხაპულე, ნჯა ნა კვათუფან ჲერის, დიბღენ.

`ხეს სადაც გათლიან, ნაფოტიც იქ დაცვივაო.~

565.ნუკუ გონწკამტაშაქის თოლ გონწკარე.

`სანამ პირს გააღებლე თვალი გააღე, გაახილე.~

566.ნჩხოვრო მთუგიქ კატუ დოკორეს.

`ცხრა თაგვმა კატა შეკრა, გაკოჭა.~

567.ნჩხომი თიშენ ქცუნ.

`თევზი თავიდან ლპება.~

568.ნცა სუბუქი ქორტუ-კო, იხიქ მენდიმეტუ.

`ცა მსუბუქი რომ ყოფილიყო, ქარი წაიღებდა.~

569.ნცორერი კუმი დოლოხე არასირა ჩაღილითი

ანტალენ.

`გაცრილ ქვიშაში ზოგზოგჯერ ხრეშიც გაერევა.~

570.ნჯას მთელი ფუქირი ვარ ნოსქიდუნ.

`ხეს ყველა ყვავილი არ შერჩება.~

571.ნჯიიშ გუდა გჲაჲთენთი ვა იძღენ.

`ძილის გუდა ჭამითაც ვერ ძღება.~

572.ნჯუმონი ნა ოჭკომაფის (ჩის) წკაითი ოშვაფი!

`ვისაც მარილიანი აჭამე, იმას წყალიც დაალევინე!~

573.ნჯუმორითენ დაჩხური ვა ნისქურინენ.

`ძმარით ცეცხლი არ ჩაიქრობა.~




ჲ

574. ჲაზი ოჩალიშუშენი რენ, კიში – ოჭკომუშენი.

`ზაფხული მუშაობისათვისაა, ზამთარი – ჭამისათვის.~

575. ჲა კაი სიჯა გიყოონტასინონ, ჲა კაი ეშეღია.

`ან კარგი სიძე უნდა გყავდეს, ან კარგი ვირიო.~

576. ჲაუდიქ თქვერენ-ქი, ბირინჯი ხე მეჩია.

`ებრაელს უთქვამს, რომ პირველი ხელი მიეციო.~

577. ჲეთიმიში თოლი უძღუ რენ.

`ობლის თვალი უძღებია.~

578. ჲერის კოჩი გჲაგენ.

`ადგილს ადამიანი შეეჩვევა, შეეგუება.~

579. ჲოვა სქანის ნა ვარ გეგასქვას, ბაშქაშისთი ვარ

გეგასქვენ.

`თუ შენს ბუდეში ვერ დადებ (კვერცხს), ვერც სხვისაში

დადებ.~

580. ჲუზგარი ხვალა არკელე ვა ბარს.

`ქარი მარტო ერთ მხარეს არ ქრის.~




ო

581.ოთქვაფაში, ნენაქ მთელიშეი ზოპონს.

`თუ ათქმევინე, ენა ყველაფერს იტყვის.~

582.ოთქუ დო ოხვენუ არ ტასინონ.

`თქვა და ქმნა ერთი უნდა იყოს.~

583.ოთქუ კოლაი რენ დო ოხვენუ – ჩეთინი.

`თქმა ადგილია და გაკეთება – ძნელი.~

584.ოთქუმუში ითქვასინონ, ოყვილუში იყვილასინონ.

`სათქმელი უნდა ითქვას, მოსაკლავი უნდა მოიკლას.~

585.ოკითხუ დო ოჭარუ ვა იგურათ-ნა, ხე ჭკონდინერი,

კაპულა

გესთიქერი გოხთათე!

`კითხვა და წერა თუ არ ისწავლოთ, ხელებდამსკდარი,

ზურგდაფრეწილი იარეთ!~

586.ოკითხუ დო ოჭარუ ნა უჩქინ კოჩიქ, გჲარი ჰემუქ

იმხორს რახატი.

`ვინც კითხვა და წერა იცის, ის კაცი მშვიდად ჭამს

საჭმელს.~

587.ომუდითი კაი რენ.

`იმედიც კარგია.~

588.ომუდი ღორმოთიქ ვარ მოგიშალას.

`იმედი ღმერთმა ნუ მოგიშალოს.~

589.ომჩვირუ ვა გიჩქინში, წკარის მუ გორუმ?

`ცურვა თუ არ იცი, წყალში რა გინდა?~

590.ონჩამურე მოკიდერიქთი დო ონცირუ მოკიდერიქთი

არ იმგარს.

`საცეხველაკიდებულიც და საცერაკიდებულიც

ერთნაირად ტირის.~

591.ონჯღოჲარი კოჩი იჲჲა მშქოჲნეჲი დოსქიდუნ.

`მორცხვი ადამიანი ყოველთვის მშიერი დარჩება.~

592.ონჯღორეთენ მითი ვარ ღურელერენ.

`სირცხვილით არავინ მომკვდარა.~

593.ონჯღორეთენ ყვა მითის ვარ გოლაჭვერენ.

`სირცხვილით შუბლი არავის დასწვია.~

594.ონჯღორეში დულჲა ართე დოვი-ნა, მაჟურანისთი

დიქომ.

`თუ ერთხელ ჩაიდინე სირცხვილი, მეორეჯერაც ჩაიდენ.~

595.ორა-მუშის ვა მეწილაში, შუკათი იბადენ.

`თავის დროზე თუ არ მოწყვიტე, კიტრიც ბერდება.~

596.ორა-მუშის ღურათი კაი რენ.

`თავის დროზე სიკვდილიც კარგია.~

597.ორდო მთელიშეი კაი რენ, ღურაშენ ბაშქა.

`ნაადრევი ყველაფერი კარგია, სიკვდილის გარდა.~

598.ორდოშენ მუითოკაგინონ.

`ადრევე უნდა მოითოკო.~

599.ორთაღი კაი ტუკონ ნა, ოხორჯათი იყვეტუ-ჲა.

`ზიარი კარგი რომ ყოფილიყო, ცოლიც იქნებოდაო.~

600.ოროფა ნენათენ ვარ ითქვენ.

`სიყვარული ენით არ იტქმება.~

601.ორძოს ოთხი კუჩხეტი ავენ, სუმთი.

`სკამს ოთხი ფეხიც ექნება და სამიც.

602.ოქიმოჯუში ორა მუშის ოქიმოჯი!

`გასათხოვარი თავის დროზე გაათხოვე!~

603.ოქოსალექ იჲხოლ ქოსუმს.

`ცოცხი ყველაფერს გვის.~

604.ოქროქ ნოსქეითი დოქჩანუ.

`ოქრომ ნახშირიც გაათეთრა.~

605.ოღაღალუთენ დულჲა ვარ იყვენ.

`ლაპარაკით საქმე არ გაკეთდება.~

606.ოღაღალუთენ დულჲა ვარ იჩოდენ, დულჲა

ოჩალიშუთენ იჩოდენ.

`ლაპარაკით საქმე არ მოთავდება, საქმე შრომით

მოთავდება.~

607.ოღურუში ღურასინონ.

`მოსაკვდავი უნდა მოკდეს.~

608.ოჩალიშუ არ ხაზინა რენ.

`შრომა ერთი ხაზინაა.~

609.ოძირუ ჩეთინი რენ, ოხარჯუ – კოლაი.

`შოვნა ძნელია, დახარჯვა – ადვილი.~

610.ოძიცინუს ომგარინუ მოყუფს.

`სიცილს ტირილი მოყვება.~

611.ოძღუ ფუჯიქთი ქონაგნეფს-ჲა.

`გაძღომას ძროხაც მიხვდებაო.~

612.ოჭარუ გიჩქიტას დო ნოშქეითენ ჭაი!

`წერა იცოდე და ნახშირით წერე!~

613.ოჭკომუს შური ქეხთუ ქაფჩა-კალა მისირი.

`ქაფშიასთან ჭადის ჭამით სული ამოვიდაო~

614.ოხვამეში ქვათენ ოხორი მო კოდუმ!

`სალოცავის ქვით სახლს ნუ ააშერნებ!~

615.ოხირუთენ კოჩი იყვეტუკონ-ნა, მთუგითი დიყვეტუ.

`ქურდობით კაცად გახდომა რომ შეიძლებოდეს, თაგვიც

გახდებოდა.~

616.ოხოიშ თოსუმი ბოღა ვა იყვენჲა.

`სახლს მოზვერი ბუღა არ იქნებაო.~

617.ოხორი მერამითენ იკიდენ.

`სახლი მოწადინებით შენდება.~

618.ოხორიში ამბაი გალენის ვარ უჩქიტასინონ.

`ოჯახის ამბავი გარეშემ არ უნდა იცოდეს.~

619.ოხორიში გზა ფუჯისთი უჩქინ.

`სახლის გზა ძროხამაც იცის.~

620.ოხორიში დიდინობა მთელის ვარ ახვენენ.

`ოჯახის უფროსობა ყველას არ შეუძლია.~

621.ოხორ-მამული – გალე დადულჲ.

`სახლის მამალი – გარეთ დედალი.~

622.ოხორჭკუას არ ხე მხირსუზი უღუტასინონ.

`დიასახლისს ცალი ხელი მპარავი უნდა ჰქონდეს.~

623.ოხორჯალეფეშა კაპულა ვარ ნიდვენ.

`ქალებზე ზურგი არ მიიდება.~

624.ოხორჯალეფეშ ჲერინე ნა ვარ იშინეტეს, ენთეფე

ოხორჯა დიყვეს.

`ქალებად რომ არ ითვლებოდნენ ისინი ქალები

გახდნენ.~

625.ოხორჯას-ჲა, მტკობაშა მუთუ-ნა გიღუტას, მო

უწუმეთჲა.

`ქალსაო, მალულად თუ რამ გაქვს, ნუ ეტყვითო.~

626.ოხორჯა ქუიძირენ, ნანა-ბაბა – ვარ.

`ცოლის შოვნა შეიძლება, დედ-მამის კი – არა.~

627.ოხორჯაში ნენათენ ნა გულუნ კოჩი, ეთი ოხორჯა ენ.

`კაცი ქალის სიტყვით რომ დადის, ისიც ქალია.~

628.ოხორჯას წანა დო ქომოლიშ ფარა ვა იკითხენ.

`ქალის ასაკსა და ქმარის ფულს არ იკითხავენ.~




პ

629.პატი დულჲას კაი დულჲა ვარ მოყუფს.

`ცუდ საქმეს კარგი საქმე არ მოჰყვება.~

630.პატი კატუქ ჩქვაშ ოხოის მთუგეფე ჭოფუმს.

`ცუდი კატა სხვის სახლში თაგვებს იჭერს.~

631.პატითი გუიჭკენდინენ დო კაითი.

`ცუდიც დაივიწყება და კარგიც.~

632.პატი კოჩიკალა მოწკვინუ ვარ ივენ, ამა პატი

ტარონიკალა მოწკვინუ დივენ.

`ცუდ კაცთან შეწყობა არ შეიძლება, მაგრამ ცუდ

ამინდთან შეწყობა შეიძლება.~

633.პატიკოჩობა მითის ვარ დოსქიდერენ.

`ავკაცობა არავის შერჩენია.~

634.პატი კოჩიში გჲარი ჯოღორიქთი ვარ იმხორს-ჲა.

`ცუდი, ავი კაცის საჭმელს ძაღლიც არ შეჭამსო.~

635.პატი მთინი კაჲ მცუდიშენ კაჲი რენ.

`ცუდი სიმართლე კარგ ტყუილზე უკეთესია.~

636.პატი ნა მაწონეტუ, თიშა ქომემიხთუ-ჲა.

`რაც არ მომწონდა, თავს მომივიდა.~

637.პატი ოხორჭკუაში ხეს, მუკო მუღას ქიმოლიქ,

მუთუ ვარ გამულუნ-ჲა, თუდენდო დიბღენ-ჲა.

`ცუდი დიასახლისის ხელში, ქმარმა რამდენიც უნდა

მოიტანოს, არაფერი გამოვა, დაბლა დაცვივაო.~

638.პატი ოხორჯაქ ქომოლი ნოსიშენ გამიყონოფს.

`ცუდი ცოლი ქმარს ჭკუიდან გამოიყვანს.~

639.პატი ოხორჯაქ ქომოლი დელი დოწოფხუმს.

`ცუდი ცოლი ქმარს გიჟად აქცევს, გააგიჟებს.~

640.პატის მუში პატინობა დუბაღუნ.

`ცუდს თავისი ცუდობა ეყოფა.~

641.პატის პატი მოყუფს.

`ცუდს (ავი) ცუდი (ავო) მოსდევს.~

642.პატი ტარონის კაი ტარონი მოყუფს, კაის – პატია.

`ცუდ დარს კარგი დარი მოჰყვება, კარგს – ცუდიო.~

643.პატიქ მუ ყუ პატიშ მეტია.

`ავმა რა ქნა ავის მეტიო.~

644.პატიქ პატი ძიროფს, კაიქ – კაი.

`ცუდი ცუდს ნახავს, კარგი – კარგს.~

645.პატიში კაითი მო გინტას-ჲა.

`ავისა კარგიც ნუ გინდაო.~

646.პაპული დო ნანდიდიში რდელი ბერე ელამცქვერი

იყვენ.

`ბაბუისა და ბებიის გაზრდილი ბავშვი განებივრებული

იქნება.~

647.პატობა ნა ვუ სვას კაობა გორუ, ოხვამეს ღორმოთის

ოგორუ.

`სადაც სიავე ჩაიდინა სიკეტეს დაეძებს, სალოცავში კი

ღმერთს.~

648.პიჯიში ოწკუნუს ბურგილიში ოწკუნუ უჯგინ.

`პირის ტკივილს მუხლის ტკივილი ჯობია.~

649.პიჯის უწვი, პიჯიში ოკვაჩხე მო ღაღალაფ.

`პირში უთხარი, პირს უკან ნუ ლაპარაკობ.~

650.პიჯი ხვალა გჲარიშენი ვა რენ.

`პირი მხოლოდ ჭამისათვის არ არის.~

651.პოლის ჯუმორი დვაბერენან დო ნჩხალას ხარჯი

იკვანტერენან.

`სტამბოლში ძმარი დაეღვარათ და ჩხალაში ხარჯს

ითხოვდნენო.~




ჟ

652.ჟურ ბიგა ართე ვა გეიჩენ.

`ორი ჯორი ერთად არ დაირტყმება.~

653.ჟურ ხე არ თიშენი რენ.

`ორი ხელი ერთი თავისთვისაა.~

654.ჟურ-სუმ კოჩიკალა ისინაფამტა-ში, მელე-მოლე

ოკიწკედეს დო თოლი

`ქოკონჩახეს-ნა, ჰექ ჩქვა მოთ დოხედუ.~

`როცა ორი-სამი კაცი ლაპარაკობს, თუ იქეთ-აქეთ

მიმოიხედეს

და ერთმანეთს თვალი ჩაუკრეს, იქ ნუ დაჯდები.~




ს

655.სევი მთელის აღოდენ.

`შეცდომა ყველას მოსდის.~

656.სერენთი დიდი ტას დო ოფშეი მო გიღუტას!

`ნალია დიდი იყოს და სავსე არ გქონდეს!~

657.სერთი ჯოღორი კაინობათენ მოღორდუნ.

`ავი ძაღლი კარგობით მოტყუვდება.~

658.სი დიბადიში, მინთხა დოღურუ.

`შენ რომ დაიბადე, ვიღაცა მოკვდა.~

659.სი ნა გახენენ, ღორმოთის მო ოხვეწამ, `დომიხენია~

დო.

`როცა შენ შეგიძლია, ღმერთს ნუ ეხვეწები,

`გამიკეთეო`~

660.სინ ვარ გიჩქინ-ნა, ბაშქას კითხი, ონჯღორე ვა რენ.

`შენ თუ არ იცი, სხვას კითხე, სირცხვილი არ არის.~

661.სინ თი-სქანის მუკონაი ნოსი გიღუნ, ემუს უხეზმეტი

დო დულჲა

სქანის იჩალიშია.~

`შენ შენს თავში რამდენი ჭკუაცა გაქვს, იმას მოუარე და

შენს

საქმეს მიხედეო.~

662სი ნა გიჩქინკონაი, მან გამოჭკონდუნ-ჲა.

`შენ რომ იცი, იმდენი, მე მავიწყდებაო.~

663.სი პატი ვარ რენა, პატიშენ ვარ გაშქურინას.

`შენ ცუდი თუ არა ხარ, ცუდისა არ შეგეშინდეს.~

664.სოთხანი ნა იდა, ექონი ქუდი გითვი.

`სადაც წახვალ, იქაური ქუდი დაიხურე.~

665.სქანი დო ემუში არას დიდი დაღი გოშაძინ.

`შენსა და იმას შუა დიდი ტყეა (დევს).~

666.სქანი დულჲა სი გიჩქიტას.

`შენი საქმე შენ იცოდე.~

667.სქანი კისმეტი ვა ენ-ნა, ლუკმა ხეშენ მეგილაფს.

`შენი ბედი თუ არ არის, ლუკმა ხელიდან გაგივარდება.~

668.სქანი ნოჩალიშე კაი ჲენ დო მითიშა ვარ იმეტენ-ჲა.

`შენი ნაჯაფარი კარგია და არავისზე მიიცემა.~

669.სქანი ყუჯითენ ვარ შიგნაშა, მუთუ მო ზოპონ.

`სანამ შენი ყურით არ გაიგონო, ნურაფერს იტყვი.~

670.სქანი შვი დო სქანი ჭკომი.

`შენი სვი და შენი ჭამე.~

671.სქიდალა ვარ ჲიჭოფენ.

`სიცოცხლე არ იყიდება.~

672.სქიდალას, მუჭო ლეტას, ზუღათი ქუღუნ დო

რაკანეფეთი.

`სიცოცხლეს, როგორც ხმელეთს ზღვაც აქვს და

გორაკებიც.~

673.სქირი ვარ იცხუნენ.

`შვილი არ გაირჩევა.~

674.სქირი მაქვალიში ცილი რენ, მოთა მაქვალიში გური.

`შვილი კვერცხის ცილაა, შვილიშვილი კვერცხის გული.~

675.სქირიში დერდი თრანგიქ ვარ გოწირას.

`შვილის გაჭირვება (დარდი) ღმერთმა არ გაჩვენოს.~




ტ

676.ტაღანის ოთხოკელეთი ხე ნიჩანენ.

`ტაფაზე ოთხივე მხარეს სახელური მიიბნევა.~

677.ტუ უჩქინელი, იყვენ უჩქინელი.

`იყო უჩვენოდ, იქნება უჩვენოდ.~

678.ტუჶეღი ბერეს ვარ მეჩაფან.

`თოფს ბავშვს არ მისცემენ, არ აძლევენ.~




უ

679.უბერელი კოჩი კიტმირი იყვენ.

`უშვილო კაცი ძუნწია.~

680.უბერელი კოჩიში მუთუ მო გინტას.

`უშვილო კაცის არაფელი გინდოდეს.~

681.უბერელი ოხორი მესქურელი მცქასთერი რენ-ჲა.

`უშვილო ოჯახი ჩამქრალი სკასავითააო.~

682.უბერელი ოხორჯას ნანობა ვარ ახვენენ.

`უშვილო ქალს დედობა არ შეუძლია.~

683.უგამაყაზუქ უგამაყაზებუი ზოპონს.

`გაუთლელი გაუთლელად იტყვის.~

684.უგეგაფუს მო გემოგაფ, გეგაფეის მო მომშალუმ!

`შეუჩვეველს ნუ მიმაჩვევ, შერჩეულს ნუ მომიშლი!~

685.უგურე დულჲა ვარ იყვენ.

`უგულოდ საქმე არ გაკეთდება, არ მოგვარდება.~

686.უდულელი მეზარის რენ.

`უსაქმური საფლავშია, სამარეშია.~

687.უთოლე კოჩიქ თქვერენ: `არ თოლი

ქომიღუტუკონჲა~-ში,

ღორმოთიქ სუმ ქომეჩუში, ვართი ხვამუ.

`უსინათლო (უთვალო) კაცს უთქვამს: `ერთი თვალი

მქონდაო~

და ღმერთმა სამი რომ მისცა, არც დალოცა.~

688.უკითხუ კოჩი ქვას გეხედუ – ქვას ქვა ქომანძინუ.

`უსწავლელი კაცი ქვაზე დაჯდა – ქვას ქვა მოემატა.~

689.უკითხუ კოჩი ხაივანი ენ, ფუჯისთერი ენ.

`უსწავლელი კაცი საქონელია, ძროხასავით არის.~

690.უკისმეტე ლუკმა ვარ იზდენ.

`უიღბლოდ ლუკმა არ აიღება.~

691.უკოჩელი ოხორი მეღურელი რენ.

`უკაცო ოჯახი მკვდარია.~

692.უკუსუე კოჩი ვარ იყვენ.

`უნაკლო ადამიანი არ იქნება.~

693.უმჟაე ფუჯიქ დიდო ღიინს.

`ურძეო ძროხა ბევრს ბღავის.~

694.უმუთელობა ონჯღორე ვა რენ.

`არაფრისმქონეობა, სიღარიბე სირცხვილი არ არის.~

695.უსთას ოხორი ვარ უღუნ.

`ხუროს სახლი არა აქვს.~

696.უსთას უსთაში ვარ მოწონს.

`ხელოსანს ხელოსნისა არ მოსწონს.~

697.უღნოსესთი ბაზი წორი მუნთხანი რენ დათქვენ.

`უჭკუოც ზოგჯერ სწორ რამეს იტყვის.~

698.უჩა ფუჯისთი ქჩე მჟა უღუ.

`შავ ძროხასაც თეთრი რძე აქვს.~

699.უჩა ქოთუმექთი ხჩე მაქვალი გესქუფს.

`შავი ქათამიც თეთრ კვერცს დებს.~

700.უჩოდინუ მუთუ ვა რენ.

`დაულეველი არაფერია.~

701.უწკუნუ თი ვარ იწკუნამს.

`აუტკივარ თავს არ აიტკივებს.~

702.უჯიქ ნაკო გიგნასენ, ნუკუქ ჰეკო ვა თქვასენ.

`ყური რამდენსაც მოისმენს, პირმა იმდენი არ უნდა

თქვას.~

ფ

703.ფარა გიღუნ-ნა, კოჩი რე.

`ფული თუ გაქვს, კაცი ხარ.~

704.ფარა გიღუტას დო ოკოეცხუ მო გიჩქიტას.

`ფული გქონდეს და დათვლა არ იცოდე.~

705.ფარათენ ნოსი ვარ ჲიჭოფენ.

`ფულით ჭკუას ვერ იყიდი.~

706.ფარა მუჭო მულუნ, ეშოთი ნულუნ.

`ფული როგორც მოდის, ისეც მიდის.~

707.ფარა-სქანი სო ულუნ გიჩქიტა-ში, ოხარჯუთი სუბუქი

რენ.

`თუ იცი შენი ფული სადაც მიდის, ხარჯვაც არ

დაგენანება.~

708.ფარაქ ოკოროცხუს ყოროფს.

`ფულს დათვლა უყვარს.~

709.ფარაქ ფარა ვარ იქიფს.

`ფული არ ფულობს.~

710.ფარაქ ფარა ძიროფს.

`ფული ფულს იპოვის, იშოვის.~

711.ფარა ჯოღორიშ მუნდის მეშაძინ-ჲა.

`ფული ძაღლის უკანალში დევსო.~

712.ფახილი კოჩიქ მანძაგეიში მაქვალ მჩხუ ძიროფს.

`შურიანი კაცი მეზობლის კვერცხს მცხვილად ხედავს.~

713.ფეღი (ოფშა) მოთ იხაპარ, კატუქ გილალასერე!

`ბევრს ნუ ილაპარაკებ, კატა გიყეფს!~

714.ფუქურის კაპულა ვა უღუნ.

`ყვავილს ზურგი არა აქვს.~

715.ფუჯი-სქანიქ ინჭვალს, ხოჯი-ჩქიმიქ მოთ ვა ინჭვალს?

`შენი ძროხა იწველება, ჩემი ხარი რატომ არ

იწველება?~

716.ფუჯიქ ლუყუ ძირუ დო ღობერი ვარ ძირუ.

`ძროხამ მხალი ნახა და ღობე კი ვერაო.~

717.ფუჯიქ ყონა ძირუ დო ღობერი ვარ ძირუ.

`ძროხამ ყანა ნახა და ღობე კი – ვერაო.~

718.ფუჯი ხამიშა ნიყონოფტეს-ჲა.

`ძროხა დანასთან მიჰყავდათო.~

719.ფუჯი, ხოჯი ვარ ტაშა, ქოდოსქიდონ კისირი.

`ძროხა, თუ ხარი არ არის, დარჩება ბერწი.~




ქ

720.ქალამანი კუჩხეს კაი ვარ გუიკიაშა, ვარ უნკაპა,

გჲაბიწერ.

`სანამ ქალამანს ფეხზე კარგად არ ამოიკრავ, არ გაიქცე,

დაეცემი.~

721.ქაპი უმუნტურე ვა იყვენჲა.

`ჯირკი უმატლოდ არ იქნება.~

722.ქარმატექ უწკარე ვა მქუმს.

`წისქვილი უწყლოდ არ ფქვავს.~

723.ქესქინობა ალთუნიში მანჩხა რენ.

`სიბეჯითე ოქროს ღარია.~

724.ქიმოლი კოჩის თი ომცქუ ვარ უჩქინ.

`ვაჟკაცმა კაცმა თავის ქება არ იცის.~

725.ქჲოი კატუს ქოდოსქიდერენ.

`სოფელი კატას დარჩენია.~

726.ქოთუმე ჩქინიქ ოხოის კარკალაფს დო ბაშქაშის

მაქვალი გესქუფს.

`ჩვენი ქათამი სახლში კაკანებს და სხვისას კვერცხს

დებს.~

727.ქოთუმექ ოყიუ ნა გჲოჭკას, თი ნოჭკირაფან.

`ქათამი ყივილს რომ დაიწყებს, თავს მოკვეთენ.~

728.ქოთუმექ ჩხინკოლუფს დო თი-მუშიშ ხამი მოშინეს.

`ქათამი ჩხრიკავს და თავის დასაკლავ დანას

(გამოიტანს) გამოჩხრეკს.~

729.ქოთუმექ წკაი შუფს დო თრანგის ახვამენ.

`ქათამი წყალს სვამს და ღმერთს ელოცება.~

730.ქომოლ რე-ნა, ოხორჯაშ ფორჩაქთი ვა ქშინახუმს.

`თუ ვაჟკაცი ხარ, ქალის კაბაც ვერ შეგინახავს.~

731.ქორბა იძღენ, თოლი ვარ იძღენ.

`მუცელი ძღება, თვალი არ ძღება.~

732.ქორბას მითიქ ვარ დოლოგოწკენ.

`მუცელში არავინ ჩაგხედავს.~

733.ქორუმტა-შაქი მიქ დიტალამს!

`გაცივებამდე ვინ დატოვებს!~

734.ქუდი მჯვეში ნა უღუნს, გურ აღანი ვა ავენ.

`ძველი ქუდის მქონეს, გული ახალი არ ექნება.~

735.ქცაფეჲ ფიცარის კარჶი ვა ნიჭკადენ.

`დამპალ ფიცარზე ლურსმანი არ მიიჭედება.~




ღ

736.ღალი ემთი უღუნ-ჲა-ში, ქო-ჲა უწვი.

`მდინარე აღმა მიდისო რომ გეტყვის, კიო უთხარი.~

737.ღალიში აკრას მო ინჯირ!

`მდინარის პირზე ნუ დაიძინებ!~

738.ღნოსი წანას ვარ, თის რენ.

`ჭკუა წლოვანებაში არა, თავშია.~

739.ღნოსი წანაფეს ვა რენ, თის რენჲა!

`ჭკუა წლებში არ არის, თავშიაო.~

740.ღნოს ნა უღუნ კოჩის დულჲა-მუშ ხე-მუშითე ვას.

`ჭკვიანმა კაცმა თავისი საქმე თავისივე ხელით აკეთოს.~

741.ღნოსიქ კურშუმიშენ კაი ილომს.

`ჭკუა ტყვიაზე უკეთესად კლავს.~

742.ღობერი ფუჯის უხვენუფან, კოჩის ვარ უხვენუფან.

`ღობეს ძროხას გაუკეთებენ, ადამიანს არ გაუკეთებენ.~

743.ღორმოთი ნა ხვამარათენ ბაგენი ვარ ოგაფშენ.

`ღმერთის ლოცვა-კურთხევით ნალია არ გაგევსება.~

744.ღორმოთის მუქ ნა მეგჩუ ნენათენ უპარამითარე.

`ღმერთს თავისივე მოცემული ენით უნდა ელაპარაკო.~

745.ღორმოთიქ ნა მეგჩუ ნანანენა კოჩიქ ვარ

გოგონდინაფას.

`ღმერთის მოცემული დედა ენა ადამიანმა არ

დაგაკარგვინოს.~

746.ღორმოთიქ ჯოღორის გური დუხენატუკო, ნცაშენ

ილეფე დომთუმტუ.

`ღმერთს ძაღლისთვის გული რომ გაეკეთებინა, ციდან

ძვლები ითოვებდა.~

747.ღორმოთიშენ ჯენნეთი მო ჩუმერ.

`ღმერთისგან სამოთხეს ნუ ელოდები.~

748.ღურა მთელიშენი არკაელი რენ.

`სიკვდილი ყველასთვის ერთნაირია.~

749.ღურა მთელიში ნეკნას ნოდგითუნ.

`სიკვდილი ყველას კარზე მიადგება.~

750.ღურას მგარა ნომსქუნს.

`მიცვალებულს ტირილი ამშვენებს.~

751.ღურას სქანი ჩქიმი ვარ უჩქინ.

`სიკვდილმა შენი და ჩემი არ იცის.~

752.ღურა ტას, ოხჩინუ-ობადუ მო რტას.

`სიკვდილი იყოს, სიბერე არ იყოს.~

753.ღურაქ დიდი დო ჭიტა ვარ ცხუნუფს.

`სიკვდილი დიდსა და პატარას არ არჩევს.~

754.ღურაქ კაი დო პატი ვარ ცხუნუფს.

`სიკვდილი კარგსა და ცუდს არ არჩევს.~

755.ღურაშა ჩარე ვარ იყვენ.

`სიკვდილის ჩარა არ იქნება.~

756.ღურელი ვარ შინაფან.

`მკდარს არ ახსენებენ.~

757.ღურელიშენი ჲა კაი ზოპონან, ჲადა მუთუ ვარ

ზოპონან.

`მკდარზე ან კარგს იტყვიან, ანდა არაფერს არ იტყვიან.~

758.ყვალი მხირუს ყვალი შუნს.

`ყველიპარიას ყველი ახსოვს.~

759.ყოროპას ზენგინი დო ჶუკარა ვარ უჩქინ.

`სიყვარულმა მდიდარი და ღარიბი არ იცის.~

760.ყუჯი მიქ ელოგოჭკიუ-ჲა-ში, კოჩი ჩქიმიქ-ჲა.

`ყური ვინ აგაჭრაო და ჩემიანმაო (ჩემმა კაცმაო).

761.ყუჯიქ ნა გიგნას ია, ნუნკუქ ვა თქვასინონ.

`რასაც ყური მოისმენს, პირმა არ უნდა თქვას.~




შ

762.შავალი ვარ გაშოლაშა, ჩხომი იჭოფენ.

`სანამ შარვალი არ დაგისველდება, მანამ თევზი არ

დაიჭირება.~

763.შარვალი-გებუეის, `ირიქ მა მოწკერსჲა~, უჩქინ.

`შარვალდაკერილს, `ყველა მე მიყურებსო~, ჰგონია.~

764.შარაპიშ ნოსთონი ნუკუს გიღუნ-ნა, ყურძენი დორგი.

`თუ პირში ღვინის გემო გაქვს, ყურძენი დარგე.~

765.შილჲა მცუდის არ მთინი უჯგინ.

`ათას ტყუილს ერთი მართალი ჯობია.~

766.შური ლოყა რენ.

`სული ტკბილია.~

766ა.შქიმისთერი ნა უშქუნი, ბელქი არ დაჰა ვარ ონ.

`ჩემნაირი, ჩემდენი რომ იცის, ალბათ ჯერჯერობით არ

არის.~

ჩ

767.ჩალიშანი კოჩიშენი უდულელობა ჯეზა რენ.

`მშრომელი კაცისათვის უსაქმურობა სასჯელია.~

768.ჟურ ბიგა ართე ვა გეიჩენ.

`ორი ჯოხი ერთად არ დაირტყმება.~

769.ჩალიშანის თრანგიქ მეჩას!

`მუყაითსა, ბეჯითს ღმერთმა მისცეს!~

770.ჩაში-გჩაფს.

`თუ აჭმევ – გაჭმევს (ძროხაზე იტყვიან.~

771.ჩერემეს ბაღი, ბათუმის ჲაღი.

`ეზოში ბაღი, ბათუმში კარაქი.~

772.ჩორბაშენ ჲეშქურდინეიქ ჲოღურთის შუი უბარტუ-ჲა.

`სუფით შეშინებული მაწონს სულს უბერავდაო.~

773.ჩოღი თემბელობათენ იძაბუნენ, ჩოღი –

უდულელობათენ.

`ზოგი სიზარმაცით ავად ხდება, ზოგი კი – უსაქმურობით,

უშრომელობით.~

774.ჩოღი ნენათენ რენ, ჩოღი- ნოსითენ.

`ზოგი ენით არის, ზოგი – ჭკუით.~

775.ჩოღის დოხუნუთენ დვაჭკინდენ, ჩოღის - დულჲათენ.

`ზოგი ჯდომით იღლება, ზოგი – ჭკუით.~

776.ჩოღიქ მცუდი მთინისთერი იხმარს.

`ზოგი ტყუილს მართალივით ხმარობს.~

777.ჩოხა ვარ ეჭოფაშა, ხაი მო იზუმომ.

`სანამ ჩოხას არ იყიდი, ფეხებს ნუ იზომავ.~

778.ჩქვაში გამაწკომილერის მუშითი ქაგუნდუნუ.

`სხვის შემყურეს თავისიც დაეკარგა.~

779.ჩქიმი თოლითენ ბძირი, ჩქიმი ყუჯითენ შევიგნი.

`ჩემი თვალით დავინახე, ჩემი ყურით გავიგონე.~

780.ჩქიმიკალა ულუნ-ნა, კუჩხე-ჩქიმის ოწკედი!

`ჩემთან ერთად თუ მოდიხარ, ჩემს ფეხს უყურე!~

781.ჩქიმი კისმეტი თრანგიქ ოხოი-ჩქიმიშა ქომომიმერს!

`ჩემს იღბალს ღმერთი ჩემს სახლში მომიტანს!~

782.ჩქიმი წანაში ქვათი ვარ რენ.

`ჩემი ხნის ქვაც არ არის.~

783.ჩქიმიჭკულე ქვა მთვას.

`ჩემს შემდეგ ქვა თოვოს.~

784.ჩქუნ ბჭარით, თქვან იკითხომთ, თქვან ჭარით დო

ჰეთეფექ იკითხან!

`ჩვენ დავწერეთ თქვენ სწავლობთ, თქვენ დაწერეთ და

იმათ ისწავლონ!~

785.ჩხომი თითენ ჭოფუფან.

`თევზს თავით იჭერენ.~

786.ჩხომი თიშენ ხცუნ.

`თევზი თავიდან ლპება.~

787.ჩხომი კუდელითენ ვარ იჭოფენ.

`თევზს კუდით ვერ დაიჭერ.~

788.ჩხომიქ თქვერენ: ოთქუში დიდო მიღუნ, ჰამა პიჯი

წკარითენ მიღუნ ჲოფშა-ჲა.

`თევზხ უთქვამს: სათქმელი ბევრი მაქვს, მაგრამ პირი

წყლით მაქვს სავსეო.~




ც

789.ცანას ვით ნენა უჩქიტუ, ოჲჭოფუში, ირითი

გოჭკონდუ.

`გულწითელამ ათი ენა იცოდა, რომ დაიჭირეს, ყველა

დაავიწყდა.~

790.ცანაქ გოლა მოქთუ.

`გულწითელამ მთა გადააბრუნა.~

791.ცას მო იწკერ, წოხლე იწკედი, ვარ მეგაბოჩას.

`ცას ნუ უყურებ, წინ იყურე, არ წაიბორძიკო.~

792.ცხენის მითხანი გეხედუნ, ია მელაფს, მითხანი ვარ

გეხედუნ, ია ვარ მელაფს.

`ცხენზე ვინც შემჯდარა, ის ჩამოვარდნილა, ვინც არ

შემჯდარა, ის არ ჩამოვარდნილა.~

793.ცხენის ნა გეხედა, აღა ვორეა, მო გიჩქიტას.

`ცხენზე რომ შეჯდები, ბატონი ვარო, არ გეგონოს.~

794.ცხენის ფალანი მუში მონკა ვარ აყვენ.

`ცხენს თავისი უნაგირი არ ემძიმება.~

795.ცხენიშ მტეი – კუჩხე-მუში.

`ცხენის მტერი – მისი ფეხი.~

796.ცხეჲ ფარათენ ოხოჲ ვა იკოდენ.

`ნასესხები ფულით სახლი არ აშენდება, არ აიშენება.~




ძ

797.ძაბუნობაქ ვარ გოჯგინასინონ, სი ოჯგინაგინონ.

`ავადმყოფობამ არ უნდა გაჯობოს, შენ უნდა აჯობო.~

798.ძაბუნის ვარ კითხუფან `გჲარი გინონია.~

`ავამდყოფს არ ეკითხებიან `საჭმელი გინდაო.~

799.ტუ უჩქინელი, იყვენ უჩქინელი.

`იყო უჩვენოდ, იქნება უჩვენოდ.~

800.ძაბუნიში ჭამი დოხთორის უჩქინ.

`ავადმყოფის წამალი ექიმმა იცის.~




წ

801.წანა გეი ვარ გუიქთენ.

`წელი (წლები) უკან არ დაბრუნდება.~

802.წანას ღნოს ვა უღუნ, ემთომან ჲულუნ.

`წლებს ჭკუა არა აქვს, აღმა მიდის.~

803.წიწილას კუჩხე ვარ გედგაში, ვარ გეგაკიბინს.

`გველს ფეხს თუ არ დააბიჯებ, არ გიკბენს.~

804.წიწილა ძიაში, შქა ნუტახი!

`გველს რომ დაინახავ, წელი მოსტეხე!~

805.წკაი ოქვასუთენ მჟა ივენი?

`წყალი ნაყვით რძედ იქცევა?~

806.წკაიშენ გამაონეჲ ჩხომის დაჩხურიშნენ ვარ

აშქურინენ.

`წყლიდან გამოყვანილ თევზს ცეცხლის არ ეშინია.~

807.წკარი ემთი ვარ გჲულუნ, გემთი გჲულუნ.

`წყალი აღმა არ იდენს, დაღმა იდენს.~

808.წკარ ოწაპუ-ოწაპუთენ ტობა ივენ.

`წყარი წვეთ-წვეთობით ტბად იქცევა.~

809.წყარიშ მომალერი წყარიქ ნიმერს.

`წყლის მოტანილს წყალი წაიღებს.~

810.წკარი ჭიტაში რენ, ნენა – დიდიში.

`წყარი უმცროსისაა, სიტყვა – უფროსის.~

811.წკაიშ კვანცა წკაიშ გზას ტროხუნ.

წყლის დოქი წყლის გზაზე გატყდებაო.~

ჭ

812.ჭანდა მიღუნჲა დო, ფუჯეფეს მო უჭანდუმ!

`წვეულება მაქვსო და სულელებს (ძროხებს) ნუ

დაპატიჟებ!~

813.ჭანდაშე ულუტაში, გჲარ ჭკომერი ტარე.

`წვეულებაზე თუ მიდიხარ, ნაჭამი უნდა იყო.~

814.ჭიტა ვარ ტაში, დიდი ვარ იყვენ.

`პატარა თუ არ არის, დიდი არ იქნება.~

815.ჭიტა თქვი დო დიდო ყვია.

`ცოტა თქვი და ბევრი გააკეთეო.~

816.ჭითა კოჩის გური დიდი უღუნ.

`პატარა კაცს გული დიდი აქვს.~

817.ჭითა მზოღას ოშქვიდუს, დიდის იშქვიდია.

`პატარა ზღვაში დახრჩობას, დიდში დაიხრჩვიო.

818.ჭიტა ოღაღალუ დო დიდო დულჲა.

`ცოტა ლაპარაკი და ბევრი საქმე.~

819.ჭიტას გური ჯინიქის უღუნ-ჲა.

`პატარას გული კისერზე აქვსო.~

820.ჭიტა სედეკექ დიდო ბელაფე ქაგოგინდინუფს-ჲა.

`პატარა მოწყალება ბევრ საფრთხეს აგაცდენსო.~

821.ჭიტა ტას დო ჩქიმი ტას.

`ცოტა იყოს და ჩემი იყოს.~

822.ჭიტა ღალის ოშქვიდუს, დიდის იშქვიდია.

`პატარა მდინარეში დახრჩობას დიდ წყალში

დაიხრჩვიო.~

823.ჭიტა ღაღალი დო დიდო ისიმითი.

`ცოტა ილაპარაკე და ბევრი ისმინე.~

824.ჭუბური ფენცქაშენ გამალეენ-ში, `სო მეშაფხეტერე-

ჲა,~ თქვერენ.

`წაბლი ჩენჩოდან რომ გამოვარდნილა, `სად ვიჯექიო~

უთქვამს.~

825.ჭუტა ოსინაფუ ოქრო რენ.

`ცოყა ლაპარაკი ოქროა.~

826.ჭუჭუტა ღორმაქ დიდი ჶელუკა გჲონტონამს.

`პატარა ხვრელი დიდ ნავს ჩაძირავს.~




ხ

827.ხამი გეჩანა, დიცხირი ვარ გამუხთეფს.

`დანა რომ ჩაარტყა, სისხლი არ გამოუვა.~

828.ხამიქ არ კოჩი ილუ, ნენაქ – ვიტოში.

`დანამ ერთი კაცი მოკლა, ენამ – ათასი.~

829.ხამიშ ჲარა დიკარენ, ნენაშ ჲარა ვარ იკარენ.

`დანის იარა გამრთელდება, მორჩება, ენის იარა არ

გამრთელდება, არ მორჩება.~

830.ხარკის კუი მო უნთხოუმ, დოლოლარე.

`სხვას ორმოს ნუ უთხრი, თვით ჩავარდები.~

831.ხარკიშ ოხორჯა მო ცადუმ, ქომოგწონდუ-ნა, მუ ვარე

`სხვის ქალს ნუ ცდი, რომ მოგეწონოს, რას იზამ!~

832.ხე დო კუჩხე ოხონკანი დო გაყვენ-ჲა.

`ხელ-ფეხი გაანძრიე და გექნებაო.~

833.ხე-კუჩხე განკანტაშა ვარ დოხედარე.

`სანამ ხელ-ფეხი გიმოძრავებს, არ უნდა დაჯდე.~

834.ხესისი კოჩი უაილუღე ხაზინაში ბეგჩის ნუნგაფს.

`ძუნწი კაცი უჯამაგირო ხაზინის მცველს გავს.~

835.ხექ ხე ბონს, ჟუიქთი – პიჯი.

`ხელი ხელს ბანს, ორივე – პირს.~

836.ხეშენ ხეშა მიკილუნ.

`ხელიდან ხელში გადადის.~

837.ხოლო ტას დო კოლო ტასჲა.

`კიდევ იყოს და მწარე იყოს.~

838.ხომულა დიშქათენ ლარდე ჭუმან.

`ხმელი შეშით ნედლს წვავენ.~

839.ხონცას მჟორაშენ აშქუინეტუკო, ნცა ვა

ონტრეცინამტუ.

`ქუხილს მზისა რომ შეშინებოდა, ცას ვერ

შეაზანზარებდა.~

840.ხოფას ლაზი ღურუ, პოლის ბგარა დოდგეს.

`ხოფაში ლაზი მოკვდა, სტამბოლში ტირილი გამართეს.~

841.ხონცუნჲა დო ხვალა თი მო შინახუფ!

`ქუხსო~ და მხოლოდ თავს ნუ მალავ!~

842.ხოჯას თოკი აკვანდეენან_ში, თოკის მქირი

მემიმფინსჲა.

`ხოჯას თოკი რომ სთხოვეს, თოკზე ფქვილი მიყრიაო.~

843.ხოჯას ქორბა ხუთ უღუნ, ართეღი დაიმა ბოში უღუნ!

`ხოჯას ხუთი მუცელი აქვს, ერთი ყოველთვის ცარიელი

აქვს!~

844.ხოჯაფეში დულჲაფე კერემულისთერი კირკოლერი

რენ.

`ხოჯების საქმე ჯაჭვივით დაგრეხილია.~

844ა. ხოჯი ვარ ტაში, ფუჯის ნუკიდამან

(ონთხორაფამან).

`როცა ხარი არ არის, ძროხას მიუბავენ (ათხრევინებენ).~

845.ხოჯი ჭეიშა ჲონჭაფან.

ხარი ჭერში აყავთ.~

846.ხუთ კითი – ხუთ ჯუმა, ართეღითი ვარ ნიკვათენ.

`ხუთი თითი – ხუთი ძმა, ერთიც არ მოიკვეთება.~

847.ხუთ პიპეი, ხუთ ლობია, არ ბათმანი წკარი –

ისპილეფეშ გჲარი.

`ხუთი პილპილა, ხუთი ლობიო, ერთი დოქი წყალი

ისპილების (სპერების) საჭმელი.~

848.ხუთ უჩვაგინონ დო ვით მუჩვაგინონ.

`ხუთი უნდა გადენო და ათი უნდა მოდენო.~

849.ხუხი მჭიფე რენ, ქორბა – ფართო.

`ხახა ვიწროა, მუცელი – ფართო.~

850.ხჩინიში ნოსი ულუნ, მულუნ.

`დედაბრის ჭკუა მიდის, მოდის.~

851.ხცაფერი თოკითენ კუიშა ვარ გილენჲა.

`დამპალი თოკით ორმოში არ ჩაისვლებაო.~




ჯ

852.ჯარ ოშკომუთი ჩეთინი ონ: ვა ლაღუნა დო

ჯიშკვიკო, ჯიშკიდერ.

`ჭამაც ძნელია: თუ არ დაღეჭე და დაიხრჩობი.~

853.ჯაჰილი კოჩი ჰაივანიშენ აშაღა რენ.

`გამოუცდელი (ჯეელი) კაცი პირუტყვზე უმდაბლესია.~

854.ჯებე მონკა გიღუტაში, ნებრა დიდო გაყვენ ბოში

გიღუტაში, ნებრა მითი ვარ გაყვენ.

`თუ ჯიბე მძიმედ გაქვს, ბევრი მეგობარი გეყოლება, თუ

ცარიელი გაქვს,

მეგობარი არ გეყოლება.~

855.ჯიხა დოლოხეშენ ტკვაცუნ.

`ციხე შიგნიდან ტყდება.~

856.ჯოღორი კუნდი ოჭკომუს ვარ მოჟვაგენ.

`ძაღლი განავლის ჭამას არ გადაეჩვევა, არ მიატოვებს.~

857.ჯოღორი მანგუითენ კალუიშა ვარ იყონენ.

`ძაღლი საბელით სადარაჯოზე არ წაიყვანება.~

858.ჯოღორი მითხანიქ ყვილუ, ემუქ დოხვას.

`ძაღლი ვინც მოკლა, იმან დამარხოს.~

859.ჯოღორი ოლალუშენი რენ.

`ძაღლი ყეფისათვისაა.~

860.ჯოღორის უღირინაში, გეგაკიბინს.

`ძაღლს თუ უღრინე, გიკბენს.~

861.ჯოღორის ყვილი ნუტკოჩი დო დოსთიბუნ.

`ძაღლს ძვალი მიუგდე და გაჩუმდება.~

862ჯოღორიქ ბაბა ვარ იჩინოფს.

`ძაღლი მამას არ იცნობს.~

863.ჯოღორიქ ლალუფს, ლალუფს დო დოსთიბუნ.

`ძაღლი იყეფებს, იყეფებს და გაჩუმდება.~

864.ჯოღორიქ საები იჩინოფს.

`ძაღლი პატრონს იცნობს.~

865.ჯოღორიქ ჯოღორიში ხორცი ვარ იმხორს.

`ძაღლი ძაღლის ხორც არ შეჭამს.~

866.ჯოღორიში ვარ ნა, საებიში ხატირო ყვაგინონ.

`ძაღლის თუ არა, პატრონის ხათრი მაინც უნდა ქნა.~

867.ჯოღორიში კუდელი ვარ იდუზანენ.

`ძაღლის კუდი არ გასწორდება.~

868.ჯოღორი შინი დო ბიგა დიქაჩი.

`ძაღლი ახსენე და ჯოხი დაიჭირე.~

869.ჯოღორი ხჩეთი დო უჩათი, ჯოღორი რენ.

`ძაღლი თეთრიცა და შავიც, ძაღლია.~

870.ჯუმაკალა მწკუფისთი კაი გოჲლენ.

`ძმასთან ერთად სიბნელეშიც კარგად ივლი.~

871.ჯოხოქ კოჩი ვარ, კოჩიქ ჯოხო ომსქვამს.

`კაცი სახელს ალამაზებს და არა სახელი კაცს.~

872.ჯუმას ჯუმაკალათი ჰესაბი უღუნ.

`ძმას ძმასთანაც ანგარიში აქვს.~

873.ჯუმაშენი პატი მო იდუშუნ დო მო ოღოდამ!

`ძმაზე ცუდს ნუ იფიქრებ და ცუდს ნურც გაუკეთებ!~

874.ჯუმორითენ დაჩხური ვარ ნისქირინენ.

`ძმრით ცეცხლი არ ჩაიქრობა.~

875.ჯუმუ ოჩამუშენი ხოჯი ჭეიშა ჲოჭაფტერენან-ჲა.

`მარილის საჭმელად ხარი სხვენში აჰყავდათო.~




ჰ

876.ჰამ დუნჲას კაობა ვარ იხენენ.

`ამ ქვეყანაზე სიკეთე არ გაკეთდება.~

877.ჰამ დუნჲას იჲხოლ ივენ, ჶუკალა ზენგინი ივენ,

ზენგინი ჶუკალა `ივენ, მსქვა

ნა რენ იჩირქინენ, ამა ვამსქვა ვა იმსქვანენ.~

`ამ ქვეყანაზე ყველაფერი ხდება, ღარიბი მდიდარი

გახდება, მდიდარი ღარიბი გახდება, ლამაზი უშნოვდება,

მაგრამ ულამაზო არ გალამაზდება.~

878.ჰამ დუნჲას მუთუში ოჶიკირუ ნა ვარ უღუნ, კოჩი

ქორენი?

`ამ ქვეყანაზე რაიმე საფიქრალი რომ არა აქვს, ისეთი

კაცი არის?~

879.ჰამ დუნჲას ჰემ დუნჲაშ დერდი ვარ ზდიმან.

`სააქაოში (ამ ქვეყანაში) საიქიოზე (იმ ქვეყანაზე) არ

ფიქრობენ, არ დარდობენ.~

880.ჰელალი კოჩი თრანგიქ ვარ გონდინუფს.

`ალალ კაცს ღმერთი არ დაკარგავს..~

881.ჰენნი ღნოსიჲაისთი თის ნიკანკენ.

`ყველაზე ჭკვიანსაც თავზე დაუკაკუნებენ.~

882.ჰემშილიქ თქვერენ ანწი მჩხუი დიდო მაყვენ-ჲა დო

შავალი ვიჭაჲა დო ხაი იზიმერენ.

`ჰემშინს უთქვამს: წელს ცხვარი ბევრი მეყოლებაო,

შარვალს შევიკერავო და ფეხები გაიზომა თურმე.~

883.ჰემშილიქ ჲაღი ძირუში, მუნდის ისუ-ჲა.

`ჰემშინმა ერბო რომ ნახა, საჯდომზე წაისვაო.~

884.ჰესაბი მთელიშეის უნონ.

`ანგარიში ყველაფერს უნდა.~

885.ჰუქუმეთიში კოჩიკალა დოსთობა ვა ყვათ.

`ხელისუფლების კაცთან არ იმოყვროთ.~




ჶ

886. ჶელუკას ნა დოლოხენქ ზუღა ხვამასენ.

`ნავში მჯდომმა ზღვა უნდა ლოცოს.~

887.ჶუკარა ომუდითენ სქიდუნ.

`ღარიბი იმედით ცხოვრობს.~

888.ჶუკარას ნულერენ დო ზენგინიქ ქოძიელერენ.

`ღარიბს დაუვარდა და მდიდარმა იპოვნაო.~

889.ჶუკარაში გჲარი – ჯუმუ დო წკარი.

`ღარიბის საჭმელი – მარილი და წყალი.~

890.ჶუკაღაში ქორბა ვარ იძღენ.

`ღარიბის მუცელი არ ძღება.~




მეგრული და ლაზური ანდაზები

შემდგენლები: რ.შეროზია, ო.მემიშიში.

რედაქტორი: აკად. ქ.ლომთათიძე

რეცენზენტები: ფილოლ. მეც. კანდ. ი.ასათიანი

ფილოლ. მეც. კანდ. ჭ.ქირია




ალმანახი `მსგეფსი~